استادیار گروه قرآن و علوم حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
یکی از مباحثی که تحت تاثیر اندیشه‌های سیاسی مسلمانان قرار گرفته، نظریه عمومی عدالت صحابه است. دستگاه حکومتی اموی با ایجاد این تفکر سعی داشت تا اهل بیت پیامبر(ص) را از جامعه مسلمین حذف کرده و دیگران را به عنوان مرجع دینی به امت اسلامی معرفی کند. در این میان، قرآن منبعی شایسته برای شناخت صحابه می‌باشد؛ چراکه آیات جهاد، رفتار صحابه در برابر خدا و پیامبر (ص) را منعکس کرده‌اند. در این مقاله، با بررسی رفتار صحابه با توجه به آیات جهاد بر اساس سیر تاریخی وقوع جنگ‌ها به نتایج زیر رسیده‌ایم:
مخالفت با پیامبر (ص) در جنگ بدر تا اینکه باکاروان تجاری و جنگی قریش برخورد نشود. در جنگ احد یک سوم نیروهای مسلمانان از وسط راه جبهه برگشتند و سبب تضعیف روحیه سایر مسلمین گردیدند و چهل نفر منطقه نفوذ دشمن را برای جمع‌آوری غنایم رها کردند و با پیامبر (ص) مخالفت نمودند و باعث شهادت 70 نفر از مسلمانان و فرار اکثریت مسلمانان و تنها ماندن پیامبر (ص) با مومنین اندک در برابر دشمن گردیدند. در جنگ احزاب که دشمن، شهر مدینه را محاصره کرده بودند منافقین به بهانه های مختلف از شرکت در جهاد، خودداری کردند و با تبلیغات مسموم از شرکت دیگران خودداری می‌نمودند. بسیاری از صحابه در سفر عمره به گمان اینکه پیامبر (ص) بدست مشرکین کشته می‌شود و به مدینه بر نمیگردد، از همراهی پیامبر خودداری کردند. در فتح مکه افرادی به نفع دشمن جاسوسی کردند که سوره ممتحنه نازل شد. در جنگ حنین بسیاری از مسلمانان فرار کردند و پیامبر (ص) را در تقسیم غنایم مورد اعتراض قرار دادند. در جنگ تبوک بسیاری از صحابه، از حرکت به جنگ خودداری نمودند و افرادی را که به جبهه کمک مالی می‌کردند، مورد تمسخر قرار دادند و برای توجیه خلاف خودشان به دروغ نزد پیامبر (ص) به خدا قسم خوردند .
هر مقدار به اواخر عمر شریف پیامبر(ص) نزدیک می‌شویم تعداد منافقین و ضعیفالایمان زیادتر می‌شوند و نزول آیات قرآنی همین مطلب را اثبات می‌کند و این امور نشان می‌دهد که همه صحابه عادل نبودند.
)