بررسی نقاط اشتراک المیزان با تسنیم در بهره‌جویی از احادیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران. بابلسر

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قرآن

چکیده

تفاسیر المیزان و تسنیم از جمله تفاسیر جامع معاصر با رویکردی هم­سویه و مشترک با قرآن کریم است. یکی از ابعاد چالش برانگیز این دو اثر فاخر، کمیت و کیفیت به کارگیری منابع حدیثی، البته با اعتقاد راسخ به استقلال قرآن در تباین معانی و معارف خویش است. این دو مفسر، ضمن استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن از روایات نیز در گستره وسیعی بهره جسته­اند. نوشتار پیش رو به روش توصیفی - تحلیلی و با مراجعه به منابع اسنادی و کتابخانه­ای تدوین شده به بررسی نقاط اشتراک المیزان و تسنیم در این عرصه پرداخته است. یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهد که این دو مفسر به گونه­ای منطقی و معتدل و به دور از افراط و تفریط از روایات استفاده نمودند. ایشان دنبال این امر بوده‌اند که با تکیه بر روایات، مطالبی دست نیافتنی از قرآن را ارائه کنند و شیوه درست بهره‌گیری از قرآن را کشف و عرضه نمایند. برخی از مهمترین عرصه‌های مشترک دو تفسیر در تعامل با احادیث عبارتند از؛ بیان تاویل آیه، ذکر مصداق آیه و نیز تخصیص عمومات قرآن کریم با روایات. نتیجه این پژوهش در مطالعات روش شناسانه تفسیر بویژه روش تفسیر قرآن به قرآن کاربرد آشکار دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن مجید؛ ترجمه محمدمهدی فولادوند.
  2. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور؛ (بی‌تا)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: موسسه نشر اسلامی.
  3. ابن فارس، زکریا؛ (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی.
  4. انیس، ابراهیم و دیگران؛ (بی‌تا)، المعجم الوسیط، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  5. آلوسی، علی؛ (1381ش)، روش علامه طباطبائی در تفسیر المیزان، ترجمه سید حسین میر جلیلی، چاپ اوّل، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  6. الجدیع، عبدالله بن یوسف؛ (1425ق)، تحریر علوم الحدیث، بیروت: موسسه الریان.
  7. الصفار، ابوجعفر محمد بن الحسن بن فروخ؛ (1374ش)، بصائرالدرجات الکبری فی فضائل آل محمد (ص)، تصحیح حاج میرزا محسن کوچه باغی، چاپ دوم، تهران: موسسه الاعلمی.
  8. العاملی، زین‌الدین معروف به شهید ثانی؛ (بی­تا)، الدرایه فی علم مصطلح الحدیث، نجف: مطبعه النعمان.
  9. ایزدی، مهدی، زندیه، نورالدین؛ (1391)، «سیاق و سباق در مکتب تفسیری علامه طباطبایی»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، شماره 10 .
  10. بابایی، علی‌اکبر؛ ( 1386)، مکاتب تفسیری، چاپ چهارم، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه (سمت).
  11. جوادی آملی، عبدالله؛ (1391ش)، شمس الوحی تبریزی، چاپ چهارم، قم: نشر اسراء.
  12. ــــــــــــــــ ؛ (1382ش)، سرچشمه اندیشه، قم: انتشارات اسراء.
  13. ــــــــــــــــ ؛ (1384ش)، ادب فنای مقربان، قم: انتشارات اسراء.
  14. ــــــــــــــــ ؛ (1385ش)، تسنیم، قم: انتشارات اسراء.
  15. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله؛ (1411ق)، شواهد التنزیل، موسسه الطبع و النشر التابعه لوزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی.
  16. حرعاملی، محمدبن حسن؛ (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: تحقیق موسسه آل‌البیت.
  17. خویی، سید ابوالقاسم؛ (1408ق)، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء.
  18. ـــــــــــــــــ ؛ (1409ق)، معجم رجال الحدیث، بیروت: منشورات مدینه العلم.
  19. دهخدا، علی اکبر؛ (1377ش)، لغت­نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و سید جعفر شهیدی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
  20. ربیع نتاج، سید علی اکبر؛ (1385)، نقش سیاق در کشف معانی قرآن از منظر مولف المیزان، مجله مطالعات اسلامی،  شماره 72.
  21. رجبی، محمود؛ (1383ش)، روش تفسیر قرآن، چاپ اول، قم: انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه (چاپ زیتون).
  22. سیوطی، جلال‌الدین؛ (1389)، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق سید مهدی حائری قزوینی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  23. ــــــــــــــــ ؛ (1993م)، الدرالمنثور، بیروت: دارالفکر.
  24. ـــــــــــــــــ ؛ (1405ق)، تدریب الراوی (به تحقیق دکتر احمد)، بیروت: دارالکتاب العربی.
  25. صدر، سید محمدباقر؛ (1410ق)، دروس فی علم الاصول، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  26. طباطبایی، سید محمدحسین؛ (1380ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه حجت الاسلام سید محمدباقر موسوی همدانی، چاپ سیزدهم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  27. ــــــــــــــــــــــــ ؛ (1403ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی.
  28. ــــــــــــــــــــــــ؛ (1369ش)، قرآن در اسلام، قم: موسسه انتشارات هجرت، چاپ دوم.
  29. طبرسی، امین الاسلام فضل بن حسن؛ (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  30. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، الامالی، چاپ اول، دارالثقافه، قم.
  31. ـــــــــــــــــــ ، (بی­تا)، التبیان الجامع لعلوم القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
  32. ـــــــــــــــــــ ، (1403ق)، عده الاصول، موسسه آل البیت، قم.
  33. عیاشی سمرقندی، محمدبن حسن؛ (1380ق)، تفسیر عیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: المکتبه العلمیه الاسلامیه.
  34. فیض، ‌ملامحسن؛ (بی‌تا)، ‌تفسیر الصافی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  35. قمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم؛ (1404ق)، تفسیر قمی، تحقیق سید طیب موسوی جزائری، چاپ سوم، قم: موسسه دارالکتب.
  36. کلینی، محمد بن یعقوب؛ (1365ش)، کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  37. مجلسی، محمدباقر؛ (1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الطهار، بیروت: دارالوفاء.
  38. مجلسی، محمدتقی؛ (1406ق)، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تصحیح موسوی کرمانی، حسین واشتهاردی علی پناه، چاپ دوم، قم: کوشانبور.
  39. مطهری، مرتضی؛ (1362ش)، حق و باطل، به ضمیمه احیای تفکر اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
  40. مظفر، محمد رضا؛ (بی‌تا)، اصول الفقه، چاپ پنجم، قم: اسماعیلیان.
  41. معرفت، محمدهادی؛ (1419ق)، التفسیر المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  42. معین، محمد؛ (1342ش)، فرهنگ فارسی معین، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  43. نفیسی، شادی؛ (1384ش)، علامه طباطبایی و حدیث، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی