احوال قلبی در تفسیر عرفانی امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 کارشناس ارشد رشته ادیان و عرفان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

ازآنجا که غالبا زاویه دید امام خمینی در تفسیرآیات قرآن ، مبتنی بر این ساختار عرفانی است که کل تعینات خلقت بنابر استعداد وجودی ،آینه اسماء وصفات ربانی بوده و از حیات و شعور عالم غیب فیض می برند؛ می توانیم با توجه به جایگاه محوری قلب، نزد عرفا که به عنوان لطیفه ای روحانی ، دائما محل نزول و ادراک تجلیات شئون الهی بوده است، به اثبات شهود احوال باطنی آن در مراتبی همچون قرب ،ذکر وعبادت بپردازیم.چنین روشی بر خلاف ظاهر گرایی عقلی در الفاظ بر تداعی معانی، تاویل تمثیلی ، ذو وجوهی و جنبه استشهادی آیات متمرکز می شود تا بنا به نظر امام، هر سالک الی الله با ترقی از ایمان برهانی به قلبی بتواند احوال نظری و عملی طریقت خود را با حقیقت وحدت بخش قرآن تطبیق نماید.
در این راستا، از سوی دیگر، نحوه ارتباط ذکر حق بر صفات قلب و تزکیه و تهذیب نفس از شرک خفی و رذایل اخلاقی و نیز تاثیر حضور قلب بر میزان خشوع وقرب در عبادت وتوافق نیت، قول و عمل در ایمان به توحید است که این امکان را فراهم می سازد به ارزیابی نقش و ارزش زیر ساختی قلب سلیم در هدایت و تعادل کلیه قوای ظا هری و باطنی انسان به منظور سیر و سلوک از خود شناسی انفسی به خدا شناسی آفاقی بپردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.

    آملی، سید حیدر؛ (1381)، جلوه دلدار(ترجمه جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار)، چاپ اول، ترجمه: سید یوسف ابراهیمیان آملی، تهران: رسانش.

    آملی، سید حیدر؛ (1362)، اسرارالشریعه و اطوارالطریقه و انوار الحقیقه، چاپ دوم، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    ابن‌عربی، محی‌الدین؛ (1367)، رسائل ابن عربی، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.

    ابن‌عربی، محی‌الدین؛ (1383)، فتوحات مکیه، ترجمه محمد خواجوی، تهران: مولی.

    ابن‌حنبل، احمد؛ (1401)، مسند، بیروت: احیاءالتراث العربی.

    احسانی ابن جمهور، محمد ابن علی ابن ابراهیم؛ (1403)، عوالی اللئالی، تحقیق: مجتبی عراقی، قم: مطبعه سید الشهدا.

    انصاری، خواجه عبدالله؛ (1417)، منازل السایرین، تهران: دارالعلم.

    بخاری، محمد ابن اسماعیل؛ (1401)، الصحیح، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.

    جامی، نورالدین عبدالرحمان؛ (1370)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    جوادی آملی، عبدالله.(1386)، فطرت در قرآن(تفسیر موضوعی قرآن کریم)، جلد 12، چاپ چهارم، قم: اسراء.

    حسن‌زاده آملی، حسن؛ (1380)، عیون مسائل نفس و شرح آن، ترجمه ابراهیم احمدیان و مصطفی بابایی، قم: قیام.

    حر آملی، شیخ محمد ابن حسن؛ (1383)، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

    1. خمینی، روح‌الله؛ (1370)، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، چاپ دوم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1375 الف)، التعلیقه علی الفوائد الرضویه، قم: موسسه عروج.

    --------؛ (1375 ب)، تفسیر سوره حمد، چاپ چهارم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).

    --------؛ (1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ چهارم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1378 الف)، شرح چهل حدیث(اربعین حدیث)، چاپ هفدهم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1378ب)، آداب الصلوه(آداب نماز)، چاپ هفتم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1381)، تقریرات فلسفه امام خمینی، تصحیح سید عبدالغنی اردبیلی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1369)، سر الصلوه معراج السالکین و صلوه العارفین، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1386)، شرح دعای سحر، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    --------؛ (1360)، مصباح الهدایه الی الخلافه والولایه، ترجمه سید احمد فهری، چاپ اول

    --------؛ (1378پ)، صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).

    --------؛ (1362)، طلب و اراده، ترجمه و شرح سید احمد فهری، چاپ اول

    --------؛ (1373)، کشف الاسرار، قم: انتشارات مصطفوی.

    --------؛ (1372)، جهاد اکبر، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

    خمینی، سیدحسن؛ (1390)، گوهر معنا، به کوشش محمد حسن مخبر و محمود صادقی، تهران: موسسه اطلاعات.

    خمینی، سید مصطفی؛ (1362)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح و تحقیق: محمد سجادی اصفهانی، چاپخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    خوارزمی، تاج‌الدین حسین؛ (1368)، شرح فصوص الحکم، چاپ دوم، تهران: مولی.

    رازی، نجم‌الدین ابوبکر؛ (1373)، مرصادالعباد من المبدا الی المعاد، به اهتمام: محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.

    سراج طوسی، ابونصر؛ (1382)، اللمع فی التصوف، تصحیح رینولد نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران: اساطیر.

    سمنانی، علاءالدوله احمد ابن محمد ابن احمد بیابانکی؛ (1362)، العروه لاهل الخلوه والجلوه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.

    سهروردی، شیخ شهاب‌الدین ابوحفص عمر؛ (1363)، عوارف­المعارف، مترجم: ابومنصور عبد المومن اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی.

    شاه‌آبادی، میرزا محمدعلی؛ (1387)، رشحات البحار، تصحیح تحقیق و ترجمه: زاهد ویسی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    غزالی، ابوحامد محمد؛ (1370)، احیاءعلوم الدین، ربع عبادات، جلد1، ترجمان: مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش: حسین خدیو جم، تهران: موسسه علمی فرهنگی.

    -------------؛ (1358)، احیاءعلوم الدین، ربع منجیات، جلد4، ترجمان: مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش: حسین خدیو جم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

    فخررازی؛ (1389)، تفسیر فاتحه الکتاب، مترجم: سید جوادهاشمی‌نژاد، قم: فکرآوران.

    1. فیض کاشانی، محمد ابن مرتضی؛ (1339)، المحجه البیضاء فی احیاءالاحیاء علوم‌الدین، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: مکتبه الصدوق.

    قشیری، ابوالقاسم؛ (1379)، ترجمه رساله قشیریه، با تصحیحات و استدراکات بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: موسسه علمی و فرهنگی.

    قشیری، ابوالقاسم؛ (1400)، لطایف الاشارات، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.

    قونیوی، صدرالدین؛ (1371)، کتاب الفکوک، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.

    قیصری، داوودابن‌محمود؛ (1387)، شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی، جلد1و2، ترجمه محمد خواجوی، تهران: مولی.

    کاشانی، عبدالرزاق؛ (1376)، اصطلاحات صوفیه، تصحیح گل بابا سعیدی، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.

    کلینی رازی، ابی جعفر محمد ابن یعقوب ابن اسحاق؛ (1348)، اصول کافی، با ترجمه و شرح: سید جواد مصطفوی، تهران: انتشارات مسجد چهارده معصوم(ع).

    گنابادی، سلطان محمد؛ (1408)، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، چاپ دوم، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.

    لاهیجی، شمس‌الدین محمد؛ (1371)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمدرضا برزگر خالقی، تهران: زوار.

    مجلسی، محمدباقر؛ (1403)، بحارالانوار، ترجمه محمد حسن ابن محمد ولی ارومیه­ای، تهران: نشر کتابفروشی اسلامیه.

    مسلم نیشابوری، ابو الحسین مسلم ابن حجاج؛ (1412)، الصحیح من المسلم، تحقیق: محمد فواد عبد الباقی، بیروت: دارالفکر.

    میبدی، ابوافضل رشید‌الدین؛ (1357)، کشف الاسرار و عده الابرار، تفسیر خواجه عبدالله انصاری، جلد 1 و 9، به سعی و اهتمام: علی اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.

    میبدی یزدی، کمال‌الدین میر حسین ابن معین الدین، (1390)، شرح دیوان منسوب به امیرالمومنین علی(ع)، مقدمه و تصحیح حسن رحمانی و ابراهیم اشک شیرین، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.

    نراقی، ملا احمد؛ (1387)، معراج السعاده، (علم اخلاق اسلامی و اخلاق عملی)، تهران: انتشارات ولیعصر (ع).

    هجویری غزنوی، ابولحسن علی ابن عثمان جلابی؛ (1350)، کشف­المحجوب، به کوشش محمد حسین تسبیحی رها، اسلام­آباد پاکستان: مر کز تحقیقات فارسی ایران.

    همدانی، مولی عبدالصمد؛ (1370)، بحرالمعارف، جلد1، تحقیق و ترجمه حسین استاد ولی، چاپ اول، تهران: حکمت.