نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
چکیده
علامه طباطبایی در تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن در مورد ارتباط برخی از روایات با آیات از تعابیر مختلف و خاصی استفاده کرده است؛ اما به طور صریح روش مشخصی را برای این گونه گونی در تعابیر بیان نمی‌کند. از طرفی این تعابیر تشکیل‌دهنده بخشی از اندیشه تفسیری علامه و جهت دهنده به فهم روایت و قسمتی از مراحل فهم آن است. لذا در این پژوهش سعی شده با بررسی این تعابیر و دسته‌بندی آنها با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضمن معرفی آنها به بیان روش علامه در تبیین پیوند روایات با آیات پرداخته شود. در این راستا، علامه ارتباط روایات با آیات را از باب تفسیر، تعمیم، تأویل، مصداق و جری دانسته است. در مواردی گاه به‌صورت احتمال از دو اصطلاح استفاده می‌کند و گاه نیز این اصطلاحات را به همراه قید خاصی به کار می‌برد که بیشترین کاربرد در این زمینه را اصطلاح جری و مصداق دارد. در نهایت اینکه دو تعبیر جری و مصداق کاربرد اساسی در پیوند میان روایات و آیات در تفسیر البیان دارند.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- ابن بابویه، محمد بن على؛ (1359 ش)، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- ــــــــــــــــــــ ؛ (1361 ش)، معانی الأخبار، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- ابن سیده، على بن اسماعیل؛ (1421 ق)، المحکم و المحیط الأعظم، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
- برقى، احمد بن محمد؛ (1371 ش)، المحاسن، چاپ دوم، قم: دار الکتب الإسلامیة.
- پهلوان، منصور؛ فائز، قاسم؛ خبیری، عباس؛ (1392 ش)، «مفهوم‌شناسی جری و انطباق و باطن قرآن بر اساس روایات»، سراج المنیر، چهارم، ص 7-30.
- تهانوى، محمدعلى بن على؛ (1996 م)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، چاپ اول، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
- جوادى آملى، عبد اللّه؛ (1378 ش)، تفسیر تسنیم، اول، قم: مرکز نشر اسراء.
- خویی، سید ابوالقاسم؛ (بی تا)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ (1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت: دار القلم.
- زبیدى، محمد بن محمد؛ (1414 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.
- زرقانی، محمد عبد العظیم؛ (1385 ش)، مناهل العرفان فى علوم القرآن، مترجم محسن آرمین، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- زرکشی، محمد بن عبد الله؛ (1410 ق)، البرهان فی علوم القرآن، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة.
- سبحانی، جعفر؛ (1426 ق)، المناهج التفسیریه فی علوم القرآن، چاپ سوم، بیروت: دارالولاء.
- سلیمی زارع، مصطفی؛ (1392 ش)، «جایگاه روایات جری و تطبیق در فرایند تفسیر قرآن»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، یکم، ص 124-141.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر؛ (1421 ق)، الاتقان فی علوم القرآن، فوّاز احمد الزمرلی، بیروت: دار الکتب العربی.
- شیروانی، علی؛ (1387 ش)، تحریر منطق، قم: موسسه دار العلم.
- صاحب، اسماعیل بن عباد؛ (1414 ق)، المحیط فى اللغة، چاپ اول، بیروت: عالم الکتب.
- طباطبایی، محمدحسین؛ (1427 ق)، البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- طبرسی، فضل بن حسن؛ (1372 ش)، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
- طریحى، فخر الدین بن محمد؛ (1375 ش)، مجمع البحرین، سوم، تهران: مرتضوی.
- عمید، حسن؛ (1386 ش)، فرهنگ فارسی، چاپ اول، تهران: راه رشد.
- عیاشى، محمد بن مسعود؛ (1380 ش)، التفسیر (للعیّاشی)، چاپ اول، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
- فتاحی‌زاده، فتحیه؛ علائی رحمانی، فاطمه؛ غلامی، مرجان؛ (1394 ش). «واکاوی نگرش علامه طباطبایی به روایات وارده در تفسیر قرآن کریم با تأکید بر مفاهیم بطن و جری»، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دوم، ص 155-182.
- فراهیدى، خلیل بن احمد؛ (1409)، کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
- فقیه ایمانی، سید محمدرضا؛ مصلائی‌پور، عباس؛ (1393 ش)، روش علامه طباطبایی در تفسیر «البیان فی الموافقة بین الحدیث والقرآن» در مقایسۀ اجمالی با تفسیر» المیزان، نشریه پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و هفتم شمارۀ یکم، ص 131-152.
- فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1415 ق). تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدر.
- قمى، على بن ابراهیم؛ (1367 ش)، تفسیر قمى، قم: دار الکتاب.
- کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق؛ (1429 ق)؛ الکافی، چاپ اول، قم: دار الحدیث.
- محمد جعفری، رسول، محققی، حسین؛ (1394 ش)، «روش تفسیری علامه طباطبایی در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن»، پژوهشنامه تفسیر، دوره 2، شماره سه، ص 478-499.
- مرادى، محمد؛ (1382 ش)، امام على و قرآن، چاپ اول، تهران: هستى نما.
- معرفت، محمد هادى؛ (1379 ق)، تفسیر و مفسران، مترجم: خیاط و نصیرى، قم: مؤسسه فرهنگى التمهید.
- معرفت، محمد هادى؛ (1415 ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
- معین، محمد؛ (1386 ش)، فرهنگ فارسی، چاپ چهارم، تهران: ادنا.
- نفیسی، شادی؛ (1392 ش)، «مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی»، قرآن شناخت، دوم، ص 5-26.
- نقیب زاده، محمد؛ (1393 ش)، مقایسه دو تفسیر علامه طباطبایی (المیزان و البیان) مجله معرفت، سال بیست و سوم، ص 81-93
)