1
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه خوارزمی
2
کارشناس ارشد معارف قرآن دانشگاه خوارزمی
چکیده
هرگونه خطا در استدلال، مغالطه است. در قرآن کریم، موارد بسیاری از احتجاجات مخالفین در برابر پیامبران آمده است که در بسیاری از آنها به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه، مغالطه به کار رفته است. امروزه نیز کسانی که در برابر حقانیت دین، برهانی ندارند دست به مغالطه و شبهه‌سازی می‌زنند و این مسأله، آشنایی با انواع مغالطه و پاسخگویی به آن را می‌طلبد. در مورد قرآن، این اطمینان وجود دارد که نهتنها با مغالطه سخن نگفته بلکه مغالطه دیگران را پاسخ داده است؛ بنابراین قرآن، منبع قابل اعتمادی برای کاوش انواع مغالطه میباشد. هدف این نوشتار، بررسی استدلال مغالطه‌آمیز مخالفان و سبک تقابل پیامبران با آنها است. شناخت انواع مغالطات کافران در قرآن کمک می‌کند تا با الگوگیری از روش برخورد قرآن، مغالطهها و شبهات امروزی را پاسخ گفت. در این نوشتار با جست‌وجو در آیات سوره بقره و با استفاده از منابع منطقی و تفسیری، آیات مربوط به احتجاجات مخالفین شناسایی شد و با انواع مختلف مغالطه مورد تطبیق و مقایسه قرار گرفت. نتیجه شناخت مغالطات در سورهی بقره عبارت است از: ابطال سخنان مخالفان و اثبات حقانیت دعاوی قرآنی و شناسایی نوع برخورد قرآن و پیامبران در مقابل کاربرد انواع مختلف مغالطه که میتوان آن را بهعنوان یک قاعده در روششناسی برخورد با مغالطهها معرفی کرد. در سوره بقره مغالطاتی آمده است؛ از جمله: توسل به احساسات، مسموم کردن چاه، تبعیضطلبی، آرزواندیشی، برتری ثروت، سنتگرایی، بهانه، اشتراک لفظ و توسل به جهل.
)