بررسی تحلیلی ظرایف و اشارات داستان حضرت موسی و خضر(ع) بر مبنای روایات تفسیری فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

2 دانش‌پژوه سطح چهار، موسسه آموزش عالی حوزوی رفیعه المصطفی (ص)

چکیده

روایات معصومان(ع) با تبیین ظرایف و ریزه‌‌کاری‌ها، نقشی مهم در شاکله معرفتی مسلمانان داشته است و زوایای پنهان برخی موضوع‌ها را روشن می‌کند. در داستان مشهور ملاقات حضرت موسی(ع) و شخص عالم بنی‌اسرائیل که نماینده تشریع و تکوین الهی هستند بسیاری از جزئیات بیان نشده که در روایات، ذیل آیات 60 تا 82 سوره کهف یاد شده‌اند. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی به بیان ملاک اعتبارسنجی روایات تفسیری به گونه‌های روایات تفسیری ناظر بر ظرایف و اشارات داستان موسی و خضر(ع) پرداخته شده است. همچنین دیدگاه‌های مختلف راویان درباره آن ظرایف و ریزه‌‌کاری‌های داستان را با بهره‌‌گیری از سخنان و سیره معصومان(ع) و دخالت دادن آن در جریان فهم کلام الهی بررسی می‌کند. با وجود آسیب‌های مبنایی در سستی برخی از احادیث در کتب تفسیری روایی و نیز آسیب جعل در روایات ناظر به قرآن به ‌ویژه در عرصه شأن نزول و تأویل‌های غالیانه؛ ارائه این روایات، برای تبیین مقاصد آیه‌های قرآن و پرده ‌برداری از لایه‌های ژرف آن می‌باشد. با بررسی جزئیات داستانی قصَّه حضرت موسی و خضر(ع)، به معرفی شخصیّت آنها پرداخته شده است. همچنین جایگاه خضر(ع) در نبوّت و ولایت، برتری علمی و ولایی او بر موسی(ع) و تعارضش با اولواالعزم بودن او و کیفیت آشنایی آنها از حوزه روایات بررسی شده است. در ادامه نیز اختلاف‌های روایی که در پیام و هدف داستان موثر واقع شده‌اند، بیان شده و روشن گردید که در چه مواردی عناصر برجسته و در چه عناصری کم‌‌رنگ می‌شوند.

کلیدواژه‌ها