استادیار دانشکده علوم قرآنی ، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مراغه
چکیده
تبیین معانی واژه‌های قرآن برای فهم مرادِ جدّی خدا در آیات قرآن، از صدر اسلام در سیرۀ مسلمانان رواج داشته است، به گونه‌ای که می‌توان حلاّجی واژگان را بخش جدایی‌ناپذیر تفسیر بیشتر مفسران دانست. شهید مطهری نیز در شمار افرادی است که در بخش‌هایی از آثار قلمی و گفتاری خود به تناسب رویکرد و نیازی که برای مخاطب احساس کرده است، برخی مفردات قرآن را مورد مُداقّه قرار داده و به عنوان مقدمۀ مباحث تفسیری سامان داده است. نوشتار حاضر درصدد است با بررسی و تحلیل واژه‌های ذکر شده در مجموعه آثار شهید مطهری، به بررسی روش‌های ایشان در تبیین مفردات قرآن بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد توجه به ریشه و اشتقاق واژه، ملاحظۀ قواعد ادبیات عرب، بررسی برخی عبارات جاهلی، نگاه به واژه‌های مترادف، در نظر گرفتن آیات، استفاده از روایات و تحلیل تطور معنای واژه به معانی اصطلاحی امروزی از مهم‌ترین روش‌های تبیین مفردات قرآن در آثار شهید مطهری است. استاد مطهری ضمن استفاده از منابع متعدد و مختلف، روش یکسانی برای تبیین معنای واژه‌ها در پیش نگرفته است و در هر واژه‌ای، به تناسب یک یا چند روش را انتخاب کرده و در مواردی نیز نظر علما را به چالش کشیده است.
قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند، دار القرآن الکریم، تهران، 1373.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق) روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق على عبدالبارى عطیه، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة/منشورات محمد علی بیضون
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (۱۳۶۷) النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق محمود محمد طناحی، چاپ چهارم، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن فارس، احمد بن فارس (بی‌تا) معجم مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
)