بررسی جوامع حدیثی فریقین در چگونگی پرداخت به احادیث تفسیری معصومان (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و تفسیر دانشگاه علوم ومعارف قرآن دانشگاه مازندران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران

چکیده

دانشیان، بخشی از تراث حدیثی فریقین را جوامع حدیثی نام نهاده‌اند. یکی از مسائلی که درباره جوامع حدیثی فریقین قابل طرح است اینکه این کتب چگونه به احادیث تفسیری پرداخته‌اند. در این زمینه پژوهش مستقلی تألیف نشده است. با مطالعه در ابواب و موضوعات این کتب، نحوة پرداختن به احادیث تفسیری مشخص می‌گردد. در این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به مطالعه در ابواب کتب جوامع حدیثی پرداخته است، این نتایج به دست می‌آید که جوامع اولیة حدیث شیعه چون بر اساس ابواب فقه تبویب شده‌اند، هیچ باب مستقلی برای احادیث تفسیری تدوین نکرده‌اند و احادیث تفسیری ذیل ابواب گوناگون پراکنده است. مؤلفین جوامع حدیثی متأخر نیز کتب حدیثی خود را به پیروی از آنان تحت همان ابواب تدوین نموده‌اند. در جوامع حدیثی اهل سنت نیز اگر چه بابی تحت عنوان «باب التفسیر» تدوین شده، ولی در سایر ابواب نیز احادیث تفسیری کم و بیش مشاهده می‌شود. نیاز به جمع‌آوری و تدوین احادیث تفسیری در فریقین احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اسکافی، محمدبن عبدالله. (1402ق)، المعیار و الموازنة، (بی‌جا)، (بی‌نا).
  2. ابن بابویه، محمدبن علی. (1405ق)، من لایحضرالفقیه، بیروت، المکتب الإسلامی.
  3. ابن تیمیه، احمدبن عبدالحلیم. (1409ق)، مقدمة فی اصول تفسیر، بیروت، دارمکتبة الحیاة.
  4. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو. (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  5. ابوریّه، محمود، (1420ق)، اضواء علی السنه المحمدیه، قم، موسسه انصاریان.
  6. امین عاملی، محسن، (1403ق)، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
  7. آغابزرگ تهرانی، محمدمحسن، (1403ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء.
  8. بحرانی، سیدهاشم، (1426ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران، بنیادبعثت.
  9. بخاری، محمدبن اسماعیل، (1389)، الجامع الصحیح، تربت جام، انتشارات احمدجام.
  10. برقی، احمدبن محمد، (1416ق)، المحاسن، قم، المجمع العلمی لاهل بیت.
  11. حجت، هادی، (1388)، جوامع حدیثی شیعه، تهران، دانشکده علوم حدیث.
  12. ذهبی، شمس‏الدین محمد بن احمد. (1409ق)، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام، بیروت، دارالکتب العربیه.
  13. ذهبى، محمد، (1406ق)، سیراعلام النبلاء، بیروت، دارالفکر.
  14. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم دارالشامیه.
  15. رشیدرضا، محمد، (1372ق)، تفسیر المنار، قاهره، دارالمنار.
  16. زرقانی، محمدبن عبدالباقی، (بی‌تا)، شرح الزرقانی على موطأ الإمام مالک، مصر، انتشارات احمد حنفی.
  17. سیوطی، جلال‌الدین، (1404ق)، درالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
  18. سیوطی، جلال‌الدین، (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتب العربی.
  19. صباغی، یوسف، (1382)، بررسی رجال صحیحین، قم، بوستان کتاب.
  20. صبحی، صالح، (1388)، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه عادل نادرعلی، قم، انتشارات اسوه.
  21. طباطبایی، محمدکاظم، (1395)، تاریخ حدیث شیعه، قم، دارالحدیث.
  22. طبری، محمدبن جریر، (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
  23. طحان، محمود، (1412ق)، اصول التخریج و دراسه الاسانید، ریاض، (بی‌نا).
  24. عتر، نورالدین، (1404ق)، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق، دارالفکر.
  25. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق)، تفسیرنورالثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان.
  26. عسقلانی، ابن حجر، (1408)، هدی الساری لمقدمة فتح الباری، بیروت، دار احیاء، التراث العربی.
  27. فیض کاشانی، محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر.
  28. ــــــــــــــــــ، (1388)، الوافی، اصفهان، عطر عترت.
  29. قرشی، سید علی اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
  30. کافی، محمدبن یعقوب، (1421ق)، الکافی، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  31. مدیرشانه چی، کاظم، (1385)، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت.
  32. ــــــــــــــــ، (1381)، علم الحدیث، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  33. مسلم بن حجاج نیشابوری، ابوحسین، (1390)، صحیح مسلم، ارومیه، انتشارات حسینی اصل.
  34. مصطفوی، حسن، (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  35. معارف، مجید، (1385)، جوامع حدیثی اهل سنت، تهران، سمت.
  36. معرفت، محمد هادی، (1379)، تفسیر و مفسران، قم، موسسه فرهنگی التمهید.
  37. موسوی، سید محسن و اکرم حسین‌زاده، (1398)، «بازخوانی مفهوم جوامع حدیثی»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، دوره بیست وپنجم، شماره 65.
  38. مهریزی، مهدی، (1389)، «روایات تفسیری شیعه، گونه‌شناسی و حجیت»، علوم حدیث، دوره پانزدهم، شماره55.
  39. میرجلیلی، علی‏محمد، (1387)، «سیری در کتاب الوافی، علوم حدیث، دوره سیزدهم، شماره
  40. نصیری، علی، (1392)، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت، قم، نشر المصطفی.
  41. نووی، یحی بن شرف، (1394)، التقریب و التیسیر فی اصول الحدیث، تهران، انتشارات احسان.
تفسیر پژوهی
دوره 8، شماره 16
اسفند 1400
صفحه 127-150

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 01 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 23 تیر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار