نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد رشته علوم قران و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 استادیار گروه معارف و الهیات دانشگاه گیلان
3 دانش آموخته دکتری گروه قرآن و حدیث دانشگاه اراک
چکیده
پس از قرآن، حدیث مهمترین منبع دریافت مفاهیم دینی است. لذا عالمان مسلمان برای حدیث اهمیت والایی قائل هستند و در طول تاریخ اقدام به شرح احادیث کرده‌اند هر کدام از دانشمندان نیز روش‌های خاص خود را دارند. هر یک از حدیث‌پژوهان در فرآیند فقه الحدیث و شرح حدیث دارای یک روش استاندارد بوده که آن روش را در روند کار رعایت نموده‌اند، اما در برخی از موارد با تکیه بر مبانی خاص خود، تغییراتی در شیوة عامه ایجاد کرده‌اند. فیض کاشانی نیز مانند دیگر حدیث‌پژوهان، در شرح احادیث دارای روش‌های مخصوص به خود است. مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی روش‌های شرح حدیث فیض کاشانی در تفسیر صافی می‌پردازد.
برخی از روش‌های فقه الحدیث و شرح حدیث در تفسیر صافی، شرح محتوای حدیث با استناد به آیات قرآن، شرح مفردات، که در مواردی عیناً از کتب لغت نقل شده است اما بدون اینکه به آنها ارجاع داده شود، بیان نکات تأویلی، عرضۀ روایات بر قرآن و تشکیل خانواده حدیث و جمع بین روایات، و غیره است. البته شرح حدیث فلسفی و عرفانی نیز در این میان مسئله‌ای قابل بحث است؛ در مواردی هم فیض به نقد احادیث از باب مخالفت با عامه پرداخته و در جهت ترجیح روایات به مواردی از قبیل موافقت آن حدیث با کتاب و سنت و نیز شهرت روایت و عدالت و وثاقت راوی‌ها می‌پردازد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- ابن درید، (بیتا)، جمهرة اللغة، 3 جلدی، دار العلم للملایین، بیروت.
- ابن فارس، (بیتا)، معجم مقاییس اللغه، 6 جلدی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
- ابن منظور، (بیتا)، لسان العرب، جلدی 15، دار صادر، بیروت.
- ازهری، (بیتا)، تهذیب اللغة، جلدی 15، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
- بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1374)، البرهان فی تفسیر القرآن، 5 جلدی، مؤسسه بعثه، قم.
- حر عاملی، (1409 ق)، وسائل الشیعة، 30 جلدی، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم.
- حویزی، (1415 ق)، تفسیر نور الثقلین، 5 جلدی، انتشارات اسماعیلیان، قم.
- دیلمی، (1412 ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب، 2 جلدی، الشریف الرضی، قم.
- صاحب بن عباد، (بیتا)، المحیط فی اللغة، 11 جلدی، عالم الکتاب، بیروت.
- صدوق، (1376)، الأمالی، 1 جلدی، کتابچى، تهران.
- ـــــ ، (1413)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسی، (1390)، اعلام الوری، 1جلدی، قم دارالکتب اسلامیه.
- طوسی، محمدبن حسن، (1414ق)، الامالی، قم، دارالثقافة.
- عیاشی، (1380)، تفسیر العیّاشی، 2 جلدی، المطبعة العلمیة، تهران.
- فراهیدی، (بیتا)، کتاب العین، 9 جلدی، نشر هجرت، قم.
- فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، (1415 ق)، تفسیر صافی، 5 جلدی، مکتبه الصدر، تهران.
- ـــــــــــــــــــــــــــــ ، (1406)، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام علی بی‌ابی‌طالب (ع).
- ـــــــــــــــــــــــــــــ ، (بیتا)، سفینة النجاه، بیجا، چاپ اول، ترجمه و تحقیق (محمدرضا تفرشی.)
- ـــــــــــــــــــــــــــــ ، (1387)، اصول الاصلیه، تهران، نشر مدرسه عالی شهید مطهری.
- قمی مشهدی، (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، 14جلدی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، تهران.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، کافی، تهران، درا الکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، (1403)، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
- ﻣﺪﯾﺮشانچی، ﮐﺎﻇﻢ، (1390)، علم اﻟﺤﺪﯾﺚ، قم، دفتر نشر اﺳﻼﻣﯽ.
- مسعودی، عبدالهادی، (1393)، روش فهم حدیث، تهران، انتشارات سمت.
- مشکینی، میرزا علی، (1413ق)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم، نشر الهادی.
- معارف، مجید؛ (1383)، خانواده حدیث و نقش آن در فقهالحدیث، پژوهش‌های دینی، زمستان- شماره 8 (29 صفحه - از 46 تا 74).
- معرفت، محمد هادی، (1390)، تفسیر و المفسرون، قم، موسسه فرهنگی التمهید.
- مفید، (1413 ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، 2جلدی، کنگره شیخ مفید، قم .
- میانجی، (1419ق)، مکاتیب الأئمة علیهم‌السلام، 7 جلدی، دارالحدیث، قم.
- ورام، (1410 ق)، مجموعة ورّام، 2 جلدی، مکتبه فقیه، قم.
)