بررسی شبهات داستان سلیمان(ع) و هدهد در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

قرآن پژوهان بر این باورند که قصص قرآن دارای پیام‌هایی برای مسلمانان است حتی اگر درباره اقوام و ملل و ادیان و پیامبران گذشته باشد. غالباً روش قرآن در نقل قصص، ارائه سر خط‌های لازم برای پیام‌گیری از آنها و نپرداختن به نقل تمام ماجرا با جزئیات است که برای برخی ناآشنایان با روش نقل داستان‌های قرآنی، گاهی سؤال برانگیز خواهد بود. حتی ظاهر برخی از آیات قصه‌های انبیاء در نگاه ابتدایی، با عصمت آنان و نیز برخی از مبانی دینی و یا مذهبی منافات دارد؛ لذا لازم است تا به شبهات پدید آمده پاسخ داده شود. درباره قصه حضرت سلیمان (ع) نیز شبهاتی ایراد گردیده است که مقاله حاضر سعی دارد شبهه‌های مربوط به قضیه هدهد را از قصه سلیمان نبی (ع) پاسخ گوید. شبهه رابطه علم غیب حضرت سلیمان (ع) با غیبت هدهد در صف لشکریان، بررسی وعده عذاب و ذبح هدهد توسط سلیمان (ع) از جمله شبهه‌های مطرح شده که پاسخ‌هایی توسط قرآن پژوهان ارائه گردیده است مانند انبیاء علم غیب دارند جز در مواردی بنا به مصلحت، مأمور به استفاده و عمل بر طبق آن به ویژه در حکومت‌داری نیستند؛‌ لذا هدهد در قلمرو علم ظاهری حضرت سلیمان (ع) گفته است که من چیزی می‌دانم که الان تو بدان احاطه نداری؛ هدهد تکلیف و مسئولیّت حکومتی داشته که در صورت تخلف شایسته توبیخ بوده و مؤاخذه سلیمان (ع) به آن شدت نیز بر اساس اهمیت نقش حکومتی او بوده است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن مجید، با ترجمه محمد علی رضایی اصفهانی
  2. آلوسى، محمود، 1415 ق‏، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت، دارالکتب العلمیه‏، چاپ اول‏.
  3. ابن بابویه، محمد بن على، 1413 ق‏، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
  4. ابن عاشور محمد بن طاهر، 1413 ق، التحریر و التنویر، بیروت، موسسه التاریخ‏، چاپ اول‏.
  5. ابن عجیبه، احمد بن محمد، 1419 ق‏، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره‏، انتشارات دکتر حسن عباس زکى‏، چاپ اول.‏
  6. ابن عربى، محمد بن عبدالله بن ابوبکر، 1411 ق، احکام القرآن‏، بیروت، دار الجیل‏، چاپ اول‏.
  7. ابوحیان، محمد بن یوسف‏، 1420 ق‏، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.‏
  8. اردبیلى‏، عبد الغنى، 1388 ش، تقریرات فلسفه‏ امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  9. بحرانى، هاشم، 1416 ق‏، البرهان فى تفسیر القرآن‏،‌ تهران، بنیاد بعثت‏، چاپ اول.‏
  10. بروجردى، محمد ابراهیم،‏ 1366 ش، تفسیر جامع‏، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم‏.
  11. بیضاوى، عبد الله بن عمر، 1418 ق‏، أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربى، چاپ اول‏.
  12. جوادی آملی، عبدالله، 1391 ش، متن دروس تفسیرسوره نمل، http://portal.esra.ir.
  13. حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین، 1363 ش، تفسیر اثنا عشرى‏، تهران‏، انتشارات میقات‏، چاپ اول.
  14. حسینى شیرازى، محمد، 1424 ق، تقریب القرآن إلى الأذهان، بیروت، دار العلوم‏، چاپ اول.‏
  15. حقى بروسوى، اسماعیل‏، 1411 ق، تفسیر روح البیان‏، ‌بیروت، دارالفکر، چاپ اول.‏
  16. خسروى، موسى، 1363 ش، امامت، تهران، انتشارات اسلامیه‏، چاپ اول.‏
  17. زمخشرى، محمود، 1407 ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت‏، دار الکتاب العربی‏، چاپ سوم‏.
  18. سبحانی، جعفر، 1392 ش، عصمة الانبیاء فی القرآن الکریم، قم، موسسه امام صادق (ع)، چاپ پنجم.
  19. ـــــــــــ، 1388 ش، منشور جاوید، قم، موسسه امام صادق (ع)، چاپ سوم.
  20. سبزوارى نجفى، محمد‏، 1406 ق‏، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، بیروت‏، دار التعارف للمطبوعات‏، چاپ اول.‏
  21. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، 1404 ق، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‏، چاپ اول.‏
  22. شبر، عبد الله‏، 1407 ق، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏، کویت، مکتبة الألفین‏، چاپ اول.‏
  23. صادقى تهرانى، محمد، 1419 ق، البلاغ فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، قم‏، مکتبه محمد الصادقی الطهرانی، چاپ اول.‏
  24. ـــــــــــــــ، 1365 ش، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، قم، انتشارات فرهنگ اسلامى‏، چاپ دوم.‏
  25. صفار، محمد بن حسن، 1404 ق‏، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد (صلّى الله علیهم)، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
  26. طباطبایى، محمد حسین‏،‌ 1417 ق، المیزان فى تفسیر القرآن‏،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامى،‌ چاپ پنجم.‏
  27. طباطبایی، محمد حسین، ‌1374 ش، ترجمه تفسیر المیزان‏،‌ ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى،‌ چاپ پنجم.‏
  28. طبرسی، فضل بن حسن، 1360 ش، ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏،‌ ترجمه حسین نوری همدانی‌ و دیگران، تهران، انتشارات فراهانى‏، چاپ اول.‏          
  29. طبرسی، فضل بن حسن، 1339 ش، تفسیر مجمع البیان، ‌بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  30. طوسى، محمد بن حسن‏، 1411 ق، التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت، دار احیاء التراث العربى‏،‌ چاپ اول.‏
  31. طیب، عبد الحسین‏، 1378 ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران، انتشارات اسلام‏، چاپ دوم‏.
  32. عبدالجبار معتزلی، عبدالجبار بن احمد، 1426 ق، تنزیه القرآن عن المطاعن، بیروت، دار النهضه الحدیثه، چاپ دوم.
  33. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1418 ق، متشابه القرآن، قاهره، مکتبه دار التراث، چاپ اول.
  34. علم الهدی، مرتضى، 1998 م، أمالی المرتضى، قاهره، دار الفکر العربی.
  35. ــــــــــــــــــ، 1405 ق، رسائل الشریف المرتضى، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول.‏
  36. غیاثى کرمانى‏،‌ محمد رضا، 1380 ش، پرسش و پاسخ‌هاى قرآنى‏ (مسائل الرازى‏)، قم، نور گستر،‌ چاپ اول.‏
  37. فخر رازى، محمد بن عمر، 1420 ق‏، مفاتیح الغیب، ‌بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، چاپ سوم.‏
  38. فیض کاشانی، محسن، 1402 ق، تفسیر الصافی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  39. قرائتی، محسن، 1387 ش، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ چهاردهم.
  40. کلینى، محمد بن یعقوب، 1407 ق‏، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
  41. مجلسى، محمدباقر، 1404 ق‏، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء .
  42. مجلسى، محمدتقى، 1414 ق‏، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
  43. محمدی اشتهاردی، محمد، 1389 ش، قصه‌های قرآن، تهران، انتشارات نبوی، چاپ شانزدهم.
  44. مطهری، مرتضی، 1376 ش، مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهرى، تهران، انتشارات صدرا.
  45. مغنیه، محمد جواد، 1424 ق‏، تفسیر الکاشف‏، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول‏.
  46. مکارم شیرازی، ناصر، 1374 ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
  47. ـــــــــــــــــ، 1426 ق‏، نفحات القرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول.
  48. نسفى، عبد الله بن احمد،‌ 1416 ق‏، مدارک التنزیل و حقایق التاویل‏،‌ بیروت، دار النفائس‏، ‏چاپ اول‏.
  49. نصری، عبدالله، 1388 ش، مبانی رسالت انبیاء در قرآن، تهران، انتشارات سروش، چاپ دوم.