ادراک توحیدی حیوانات در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ادارک یا شعور توحیدی موجودات، آگاهی آنان به وجود خویش و آفریننده خود است که به موجب این علم، خالق خود را ستوده و تسبیح مى­گویند. تسبیح حیوانات برای خداوند و شعور آنان نسبت به آن ذات تعالی، از جمله حقایقی است که قرآن کریم در ضمن بازگویی یک ماجرای داستانی یا به موجب امری قابل تذکر از زندگی حیوانات در کنار انسان‌ها، بیان نموده است. این پژوهش به منظور شناخت کیفیت ادراک توحیدی حیوانات به جمع‌آوری و بررسی آیات مرتبط با این مسئله، با استفاده از شیوه کتابخانه­ای پرداخته است. از جمله نتایج به دست آمده، این است که هر یک از انواع حیوانات دارای شعوری توحیدی متناسب با وجود خود است که به وسیله آن در مسیر تکامل زندگی خویش در حال حرکت است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم، ترجمه محمد حسین طباطبایی.
  2. ابن بابویه، محمد بن علی، 1366ش، علل‌الشرایع، ترجمه هدایت‌الله مسترحمی، مصطفوی، تهران: ششم.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی، 1378ق، عیون أخبار الرضا (علیه‌السلام)، تهران: نشر جهان.
  4. ابن عاشور، محمد بن طاهر، بی­تا، التحریر و التنویر، بی­جا، بی­نا.
  5. اسعدی، محمدجواد، 1384، تسبیح موجودات از دیدگاه قرآن، روایات و عرفان، کتابخانه مجازی تعلیمات اسلامی واشنگتن (www.islamicecenter.com).
  6. امین، نصرت، 1361ش، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
  7. باقری طاهری‌نیا، 1389ش، «تکلم و گفتگوی حیوانات در قرآن کریم»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال دوم، شماره1.
  8. بغدادی، علی بن محمد، 1415ق، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  9. بیضاوی، محمد بن عمر، 1418ق، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  10. جاحظ، عمرو بن بحر، بی­تا، الحیوان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  11. حائری تهرانی، میرسیدعلی، 1377ش، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دارالکتب اسلامی.
  12. حسنی ابوالمکارم، محمودبن‌محمد، 1381ش، دقائق التأویل و حقایق التنزیل، تهران: میراث مکتوب.
  13. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، 1363ش، تفسیر اثنی عشری، تهران: میقات.
  14. حقی بروسوی، اسماعیل، بی­تا، روح البیان، بیروت: دارالفکر.
  15. دروشر، ویتوس. ب، 1380ش، جانوران چگونه می­بینند، می­شنوند و حس می‌کنند، ترجمه بهروز بیضایی. تهران: قدیانی.
  16. رازی، حسین بن علی، 1408ق، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  17. رازی، محمد بن عمر، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  18. زحیلی، وهبه بن مصطفی، 1418ق، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.
  19. زمخشری، محمود، 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
  20. سورآبادی، عتیق بن محمد، 1380ش، تفسیر سورآبادی، تهران: نشر نو.
  21. سیوطی، عبدالرحمان، 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
  22. شریف رضی، محمد بن حسین، 1379ش، نهج‌البلاغه، ترجمه کاظم عابدینی مطلق، تهران: آفرینه.
  23. صادقی تهرانی، محمد، 1365ش، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: فرهنگ اسلامی.
  24. طباطبایی، محمدحسین، 1374ش، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  25. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  26. طنطاوی، محمد، بی­تا، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی­جا، بی­نا.
  27. عاملی، ابراهیم، 1360ش، تفسیر عاملی، تهران: صدوق.
  28. عظیمی شندآبادی مقدم، علی، 1388ش، شعور موجودات در قرآن و روایات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم حدیث، راهنما: عسکر دیرباز، مشاور: رضا برنجکار.
  29. فرامرز قراملکی، احد، تحلیلی از غفلت در پرتوی خطبه 174 نهج البلاغه، بی­جا، مؤسسه فرهنگی- اسلامی شبکه الامامین الحسنین (علیهما السلام).
  30. فضل‌الله، محمد حسین، 1419ق، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
  31. فیض کاشانی، محسن، 1415ق، تفسیر الصافی، تهران: الصدر.
  32. قرشی، علی‌اکبر، 1377ش، احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
  33. قرطبی، محمد بن یعقوب، 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  34. قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبه الله، 1409ق، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه الإمام المهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف).
  35. کاشانی، فتح‌الله، 1336ش، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
  36. گنابادی، سلطان محمد، 1408ق، بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  37. مازندرانی، محمدصالح، 1382ق، شرح الکافی- الأصول و الروضه، تهران: المکتبه الإسلامیه.
  38. مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  39. محمدی، مقصود، 1384ش، تئوری جهان زنده و انعکاس آن در حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، شماره 40.
  40. مدرسی، محمدتقی، 1377ش، تفسیر هدایت، ترجمه احمد آرام، مشهد: بنیاد پژوهش­های آستان قدس رضوی.
  41. مطهری، مرتضی، بی­تا، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
  42. مغنیه، محمدجواد، 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب اسلامیه.
  43. ___________، بی­تا، ­تفسیر المبین، قم: بنیاد بعثت.
  44. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  45. موسوی سبزواری، عبدالأعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه اهل بیت (علیهم السلام).
  46. نیشابوری، حسن‌بن‌محمد، 1413ق، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  47. v   www.motaghin.com (سیستم جامع اطلاع رسانی جهان اسلام)