جایگاه علی (ع) در تفسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانشیار دانشگاه قم

چکیده

قرآن، کتاب هدایت است و آدمی با مراجعه به آن می‌تواند به اهداف هدایتی قرآن دست یابد؛ ولی از آنجا که قرآن به کلیات پرداخته است و جزئیات را به عهده پیامبر (ص) گذاشته است، ضروری است که برای فهم عمیق قرآن به احادیث آن حضرت مراجعه شود. اما به جهت عمق نامحدود قرآن، پیامبر (ص) نمی‌توانستند همه‌ی آیات را با همه‌ی بطون آن تبیین کنند؛ لذا بر خود لازم دانستند که در کنار قرآن برای آیندگان منبعی دیگر در اختیار قرار دهند تا مورد استفاده‌ی هدایتی مردم قرار گیرد. بر این اساس مطابق حدیث ثقلین، اهل بیت (ع) را به عنوان بیان کننده‌ی قرآن معرفی فرمودند. علی (ع) در میان اهل بیت (ع) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و پیامبر (ص) ایشان را اعلم صحابه در امور دینی و به همراه قرآن معرفی کرده است، و بزرگان صحابه نیز به این مطلب اذعان دارند. پس با مراجعه به متون روایی و تفسیری می‌توان تعالیم قرآنی و تفسیری ایشان را فرا گرفت و بدین طریق با وقوف به جایگاه تفسیری آن حضرت، خود را از تعالیم ایشان بهره‌مند ساخت.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، (1383ش)، ترجمه گروهی دکتر محمدعلی رضائی اصفهانی و همکاران، قم؛ دارالذکر، چاپ اول.
نهج‌البلاغه، (1381ش)، ترجمه محمد دشتی، قم؛ انتشارت میراث ماندگار، چاپ 16
ابن ابی الحدید، (1407ق)، شرح نهج البلاغه، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت؛ دارالجیل، چاپ اول.
ابن اثیر، مبارک بن محمد، (1367ش)، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، به تحقیق محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، قم؛ مؤسسه اسماعیلیان، چاپ چهارم.
ابن رُویش اندلسی، (1415ق)، المقتطفات، تهران؛ انتشارات معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت (ع)، چاپ اول.
ابن شهر آشوب مازندرانی، ابی جعفر بن علی، مناقب آل ابی طالب (ع)، (1412ق)، تحقیق و تصحیح یوسف بقاعی، بیروت؛ دارالاضواء، چاپ دوم.
ابن عبدالبرقر طبی، یوسف بن عبدالله، (1415ق)، الأستیعاب فی معرفۀ الأَصحاب، با تحقیق علی محمد معوَّض و ...، بیروت؛ دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
ابن عساکر، علی بن حسن، (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، به تحقیق علی شیری، بیروت؛ دارالفکر.
ابن منظور، (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت؛ دار صادر، بی‌تا.
ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف، (1413ق)، تفسیر البحر المحیط، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوَّض، بیروت؛ دارالکتب العلمیه.
احمد بن حنبل، (1403ق)، کتاب فضائل الصحابه، تحقیق وصی الله بن محمد عباسی، مکه؛ دارالعلم للطباعة و النشر، چاپ اول.
ـــــــــــ، (بی تا)، المسند، بیروت؛ دارالفکر، بی‌تا.
استرآبادی، سید شرف الدین علی حسینی، (1409ق)، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العترة الطاهره، با تحقیق حسین استاد ولی، قم؛ انتشارات اسلامی جامعه مدرسین،چاپ اول.
امین، محسن، (1418ق)، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بیروت؛ دارالتعارف للمطبوعات.
امینی، عبدالحسین، (1366ق)، الغدیر، تهران؛ دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
بحرانی، سیدهاشم، (1427ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت؛ مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
بیومی مهران، محمد، (1416ق)، منتخب فضائل النبی و اهل بیته من الصحاح السته و غیرها، بیروت؛ انتشارات الغدیر.
جوینی، ابراهیم بن محمد، (1398ق)، فرائد السمطین، با تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت؛ چاپ اول.
حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله بن احمد، (1411ق)، شواهد التنزیل، با تحقیق محمدباقر محمودی، تهران؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1380ش)، شواهد التنزیل، ترجمه احمد روحانی، قم؛ دارالهدی، چاپ اول.
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، با تحقیق مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت؛ دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
حرانی، حسن بن علی بن حسین بن شعبه، (1394ق)، تحف العقول، بیروت؛ مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ پنجم.
حلی، حسن بن سلیمان، (1370ق)، مختصر بصائر الدرجات، قم؛ انتشارات الرسول المصطفی.
حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، (1965م)، معجم‌البلدان، طهران؛ انتشارات اسدی،
خوارزمی، موفق بن احمدبن محمد بکری مکی حنفی، (1417ق)، المناقب، قم؛ مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (بی‌تا)، المناقب، با مقدمه موسوی خرسان، طهران؛ مکتبة نینوی الحدیثه.
ذهبی، محمدحسین، (1396ق)، التفسیر و المفسرون، مصر؛ دارالکتب الحدیثه، چاپ دوم.
ری شهری، محمد محمدی، (1421ق)، موسوعۀ الامام علی بن ابی طالب فی الکتاب و السنه و التاریخ، قم؛ دارالحدیث، چاپ اول.
زرقانی، محمد عبدالعظیم، (1419ق)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، باتحقیق فواز احمد زمرلی، بیروت؛ دارالکتب العربی، چاپ سوم.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی بکر، (1411ق)، الدرالمنثور، بیروت؛ دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
صدوق، محمدبن علی بن بابویه، (1417ق)، الامالی، به تحقیق مؤسسة البعثة، قم؛ مؤسسة البعثة، چاپ اول.
طبرسی، احمدبن ابی‌طالب، (1417ق)، اعلام الوری، قم؛ موسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ دوم.
طبری، عمادالدین ابی جعفر محمد بن ابی القاسم، (1420ق)، بشارة المصطفی لشیعۀ المرتضی، با تحقیقی جواد قیومی، قم؛ موسسۀ النشرالاسلامی، چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن، (1384ق)، الامالی، با مقدمه بحرالعلوم، نجف؛ المکتبة الاهلیه،
ــــــــــــــــــــ، (1364ش)، تهذیب الاحکام، با تحقیق خرسان، تهران؛ دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
عبداللهی عابد، صمد، (1385ش)، مقاله «جایگاه علی (ع) در قرائت» چاپ شده در مجله الهیات و حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، شماره سوم، بهار و تابستان. صص 142-97.
عیاشی، ابی نصر محمدبن مسعود، (1421ق)، التفسیر، تحقیق مؤسسة البعثة، قم؛ قسم الدراسات الاسلامیه لمؤسسة البعثة، چاپ اول.
قبانجی، سیدحسن، (1421ق)، مسندالامام علی (ع)، با تحقیق شیخ طاهر سلامی، بیروت؛ مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
قمی، علی‌بن ابراهیم، (1412ق)، تفسیر القمی، بیروت؛ مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
قندوزی حنفی، حافظ سلیمان بن ابراهیم، (1416ق)، ینابیع الموده، تحقیق سیدعلی جمال اشرف حسینی، تهران؛ انتشارات اسوه؛ چاپ اول.
کلینی، محمدبن یعقوب، (67ـ1362 ش)، کافی، با تصحیح علی اکبر غفاری، تهران؛ دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
ـــــــــــــــــــ، (بی تا)، اصول کافی، ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوی، بی‌جا؛ مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور.
مجلسی، محمدباقر، (1366ش)، بحارالانوار، تهران؛ اسلامیه، 1366 هـ.ش، چاپ دوم.
ـــــــــــــ، (بی تا)، بحارالانوار، بیروت؛ داراحیاء‌التراث‌العربی، جلد 32.
محمودی، محمدباقر، (بی تا)، نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه، بیروت؛ التضامن الفکری، ج 8ـ1 (تهران؛ انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج ـ ج 10ـ9.
معرفت، محمد هادی، (1371ش)، آموزش علوم قرآن، ترجمه محمد وکیلی، تهران؛ سازمان تبلیغات سالامی، چاپ اول.              
مفید، محمدبن محمدبن نعمان، (1414ق)، الامالی، با تصحیح و تحقیق حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، بیروت؛ دارالمفید، چاپ دوم.
متقی هندی، علاءالدین علی المتقی بن‌‌حسام الدین، (1409ق)، کنزالعمال، بیروت؛ مؤسسة الرسالة.
نوری، میرزاحسین؛ (1408ق)،مستدرک الوسائل، قم؛ مؤسسة آل البیت، 1408 ق، چاپ اول.