1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز
2
کارشناسی ارشد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز
چکیده
در بسیاری از تفاسیر، به خصوص تفاسیر روایی، روایات فراوانی در زمینه‌ی تاریخ و سرگذشت پیامبران پیشین و نیز اعتقادات و معارف دینی نقل شده که منشأ بسیاری از آنها خرافات و داستان‌های ساختگی اهل کتاب است. که به این روایات اسرائیلیات گفته می‌شود. بسیاری از مفسّران، بدون نقد این روایات، به نقل آنها پرداخته‌اند. در سده‌ی اخیر، رویکردی نقّادانه به این روایات در میان مفسّران و اهل تحقیق صورت گرفته است. یکی از تفاسیر شیعه درآن روایات اسرائیلی به چشم می‌خورد، تفسیر «منهج الصادقین فی إلزام المخالفین» است که بوسیلۀ ملا فتح الله کاشانی به تحریر در آمده است. مفسرگاهی، این روایات را به منظور نقد بیان کرده است. ولی در برخی موارد، مخصوصا در داستان‌های انبیاء مانند: ایوب(ع)، ادریس(ع)، عیسی(ع) و حضرت محمد(ص) روایات اسرائیلی را بدون هیچ نقدی آورده است. این روایات علاوه براشکال سندی، از نظر محتوایی نیز مخدوش بوده و با نص صریح قرآن، احادیث معصومین(ع)، عقل و علم در تعارض هستند. در این مقاله، که به روش توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل و تبیین داده‌هاست، ابتدا آیاتی را که در تفسیر آنها از این قصص خرافی و روایات اسرائیلی استفاده شده، مشخص گردیده و پس از دسته-بندی این روایات به بررسی و نقد متنی و سندی آنها پرداخته شده است.
کتاب مقدس؛ ترجمه فارسی(ترجمه قدیمی)، (200م)، چاپ سوم، انگلستان: انتشارات ایلام.
ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی؛ (1412ق)، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن حبان، محمد بن حبان؛ (1418ق)، صحیح ابن حبان، بیروت: مؤسسةالرسائل.
ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی؛ (1415ق)، تقریب التهذیب، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، چاپ دوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن حنبل، احمد؛ (بی‌تا)، المسند، بیروت: دارالکتب الاسلامی و دارالصادر.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد؛ (1971م)، التاریخ ابن خلدون، چاپ سوم، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب؛ (1412ق)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق محمد عبدالسلام عبد الشافی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن هشام، محمد بن مکرم؛ (1383ق)، سیرة النبی(ص)معروف به سیره ابن هشام، تحقیق محی الدین عبدالحمید، بی‌جا: مکتبة محمد علی صبیح و أولاده.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر؛ (1419ق)، تفسیرالقرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس الدین، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی؛ (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیادپژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
ابوریه، سعد یوسف محمود؛ (بی‌تا)، الإسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفاسیرقدیما و حدیثا، قاهره: مکتبة التوفیقیة.
اسلامی، محمد جعفر؛ (1383ش)، شأن نزول آیات، چاپ اول، تهران: نشر نی.
آلوسی، سید محمود؛ (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم و منهجهم؛ (1414ق)، تهران: موسسه الطباعه و النشر وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم؛ (1404ق)، صحیح البخاری، بیروت: دارالفکر.
بغوی، حسین بن مسعودء؛ (1420ق)، معالم التنزیل فی التفسیرالقرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربیه.
بلخی، مقاتل بن سلیمان؛ (1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، بیروت: دارالتراث العرب.
بیومی مهران، محمد؛ (1383ش)، سید محمد راستگو، بررسی تاریخی قصص قرآن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بیهقی، احمد بن حسین؛ (بی‌تا)، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر.
پورجوادی، نصرالله؛ (1369ش)، مجموعه آثارابوعبدالرحمن سلمی، تهران: مرکز دانشگاهی.
)