واکاوی غرض اصلی سورۀ مبارکه معارج با تأکید بر نقش معادباوری در تربیت انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. قم، ایران

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه. قم، ایران

چکیده

غرض اساسی از نزول آیات وحیانی قرآن، خواندن، فهمیدن و به کار بستن آنها است. پایبندی به یک روش نظام­مند در فهم وتدبر آیات قرآن لازم و بایسته است. روش تفسیر ساختاری به عنوان یکی از روش­های فهم آیات قرآن مبتنی بر اصول مهمی چون توقیفی بودن ترتیب آیات در یک سوره و وحدت موضوعی بین آنهاست. این روش به دنبال کشف چهره­ای نو و منسجم از سوره­های قرآن است. یکی از سوره­های قرآن که نیازمند تبیین غرض اصلی است، سورۀ مبارکه معارج است. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تفسیر ساختاری، غرض اصلی سوره تشریح شده است. این سوره شامل سه موضوع است: 1- شرح حادثۀ قیامت و نگرش استبعادانگارانه کفار نسبت به آن (آیات 1 تا 18) 2- بیان وضعیت انسان مؤمن از حیث ایمان و عمل متأثر از اعتقاد به معاد (آیات 19 تا 35) 3- بیان دوبارۀ عاقبت کفار و تعامل با پیامبر (ص) (آیات 36 تا 44) وجه ارتباط میان بخش­های این سوره تأکید بر معادباوری و تأثیر این مسئله در وضعیت انسان­های مؤمن و کافر از حیث عمل و سبک زندگی است. وجه تمایز این دیدگاه نسبت به سایرین، تأکید بر نقش تربیتی معادباوری در انسان است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی­تا)، التحریر و التنویر، بی­جا.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (1414) لسان العرب‏، بیروت‏: دار صادر، چاپ سوم.
احمد بن فارس، ابو الحسین (1404) معجم مقائیس اللغة‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، چاپ اول‌.
آلوسى، سید محمود (1415) روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت‏: دارالکتب العلمیه‏، چاپ اول‏.
بابایی، علی اکبر، عزیزی کیا، غلامعلی، روحانی‌راد، مجتبی (1385) روش شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.
بحرانى، سید هاشم (1416) البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران: بنیاد بعثت‏، چاپ اول‏.
بلاشر (1374) در آستانۀ قرآن‏، ترجمه محمود رامیار، تهران‏: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ ‏ چهارم.
حلّى، مقداد بن عبد اللّه (1425) کنز العرفان فی فقه القرآن‌، قم: انتشارات مرتضوى‌، چاپ اول‌.
حوی، سعید، (1405) الاساس فی التفسیر، بیروت: دارالسلام للطباعه و النشرو التوزیع و الترجمه، چاپ اول.
خامه‌گر، محمد (1397) تفسیر ساختاری قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
ــــــــــــ (1386) ساختار هندسى سوره‌هاى قرآن‏، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى‏، چاپ دوم.
خوئى، ‏ سید ابوالقاسم (بی­تا) البیان فی تفسیر القرآن،‏ قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412) المفردات فی غریب القرآن‏، بیروت‏، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول.
زرکشى‏، محمد بن عبد الله (1410) البرهان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار المعرفة، چاپ اوّل.
زمخشرى، محمود، (1407) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی‏، چاپ سوم‏.
سید بن قطب (1412) فى ظلال القرآن‏، بیروت: دارالشروق‏، چاپ هفدهم.
سیوطى، جلال‌الدین‏ (1404) الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: ‏کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
سیوطى‏، جلال‌الدین (1421) الإتقان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار الکتاب العربى‏، چاپ دوم.
صدوق، محمد بن على‏ (1406) ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
طباطبایى، سید محمد حسین‏ (1417) المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین، چاپ پنجم.
طبرسى، فضل بن حسن (1372) مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم‏.
طبرى، محمد بن جریر (1412) جامع‌البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار المعرفه‏، اول.
طوسى، محمد بن حسن (بی­تا) التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
عروسى حویزى (1415) عبد على بن جمعه‏، تفسیر نور الثقلین‏، قم: ‏انتشارات اسماعیلیان.
علوى­مهر، حسین (1384) آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران‏، قم: مرکزجهانى علوم اسلامى‏، چاپ اوّل.
فخرالدین رازى (1986) الأربعین فی أصول الدین‏، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریة، چاپ اول.
فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420) مفاتیح الغیب،‏ بیروت: دار احیاء التراث العربى‏، چاپ سوم.
فراهیدى، خلیل بن احمد‌ (1410) العین، قم: نشر هجرت‌، چاپ دوم‌.
فقهى­زاده، ‏ عبدالهادى (1374) پژوهشى در نظم قرآن‏، تهران‏: جهاد دانشگاهى‏، چاپ اوّل.
فیض کاشانى، ملامحسن (1415) تفسیر الصافى‏، تهران‏: انتشارات الصدر، چاپ دوم.
قرطبى، محمد بن احمد (1364) الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ، اول.
قمى، على بن ابراهیم (1367)  تفسیر قمى‏، قم: دار الکتاب‏، چاپ چهارم‏.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407) اصول کافی، تهران‏: دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407) الکافی، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
مصطفوى، حسن (1360) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معرفت، ‏محمد هادى (1418) التفسیر و المفسرون، مشهد: الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‏، چاپ اوّل‏.
ــــــــــــــــ (1415) التمهید فی علوم القرآن‏، قم‏: مؤسسة النشر الاسلامى‏، چاپ دوم.
ــــــــــــــــ (1423) شبهات و ردود حول القرآن‏، قم: موسسه التمهید، چاپ اوّل.
مکارم شیرازى، ناصر (1374) تفسیر نمونه‏، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول.
نجفى، محمد حسن‌ (1404) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، چاپ هفتم‌.
نولدکه، تئودور (2004) تاریخ قرآن، بیروت: دار نشر جورج ألمز.
واحدى، على بن احمد (1411) اسباب نزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.