سنت الهی ابتلاء و شیوه‌های تحمل بلا از دیدگاه قرآن و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی آستارا. آستارا، ایران

چکیده

بر اساس آموزه‌های قرآنی، ابتلاء یک سنت الهی است که همیشه ثابت و غیر قابل نسخ است و انسان باید همواره آماده ابتلاء باشد. بخشی از مصیبت‌ها بر اساس سنت ابتلاء و امتحان الهی است تا شخص هر آنچه در نهاد دارد بروز و ظهور دهد و به فضایلی چون صبر و حلم دست یابد. مصیبت به معنای اصابت امری است که انسان را با فقدانی مواجه می‌کند؛ این فقدان شامل از دست دادن نعمتی چون جان و مال و عرض، یعنی از دست دادن عضوی از خانواده و خویشان، عضوی در بدن، مال و عرض و آبرو و مانند آن است. آنچه مى‏تواند مصائب را التیام بخشد و توان تحمل آن را در آدمى ایجاد کند، تسلیم در برابر خواست خدا، تقوا، توکل، یاد خدا، زدودن غفلت، صبر و شکیبایى است.
این نوشتار با تکیه بر آیات قرآن کریم و روش تفسیر موضوعى و معناشناسى با رویکرد توصیفى ـ تحلیلى در پى ارائۀ راهکار‌های قرآنى در تحمّلِ بلا و مصیبت است که آدمى در پرتو آن نه تنها مى‏تواند فشار روانى مصیبت را تحمل کند، بلکه می­تواند از آن در رشد و تعالى خویش بهره بگیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
نهج‏البلاغه، (1377)، ترجمۀ محمّد دشتى، قم: مشرقین.
ابن قولویه، (1356ق)، جعفربن محمد، کامل الزیارات، قم، مرتضویه.
بحرانى، سیدهاشم، (1428ق) البرهان فى تفسیرالقرآن، قم: مؤسسة دارالمجتبى للمطبوعات.
تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمّد، (1386)، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه محمّدعلى انصارى، چ ششم، قم: امام عصر (عج).
حرّانى، حسن‏بن شعبه، (1386)، تحف‏العقول، ترجمه صادق حسن‏زاده، چ هفتم، قم: آل على علیه‏السلام.
خمینى، سید روح‏اللّه، (1386)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چ یازدهم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
دهخدا، على‏اکبر، (بی­تا)، لغت‏نامه، تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین‏بن محمّد، (1383)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه سیدغلامرضا خسروى حسینى، چ سوم، تهران: مرتضوى.
شجاعى، محمّدصادق، (1386)، دیدگاه‌هاى روان‏شناختى آیت‏اللّه مصباح، چ دوم، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
شعیرى، تاج‏الدین محمّدبن‌محمّدبن، (1406ق)، جامع‏الاخبار، بیروت: مؤسسة الاعلمى للمطبوعات.
صانعى، سیدمهدى، (1387)، بهداشت روان در اسلام، چ دوم، قم: بوستان کتاب.
صدوق، على‏بن محمّد، (1385)، معانى‏الاخبار، ترجمه عبدالعلى محمدى شاهرودى، چ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــــــــــــــ، (1384)، التوحید، ترجمه محمدعلى سلطانى، چ دوم، قم: ارمغان طوبى.
ــــــــــــــــــ ، (1384)، عیون اخبارالرضا علیه‏السلام، ترجمه على‏اکبر غفارى، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبائى، سید محمّدحسین، (1370)، المیزان، چ پنجم، تهران: بنیاد علمى و فرهنگى علّامه طباطبائى.
عمید، حسن، (1380)، فرهنگ فارسى عمید، چ بیستم، تهران: امیرکبیر.
کریس، آل‌کلینکه، (1386)، مهارت‏هاى زندگى، ترجمه شهرام محمدخانى، تهران: رسانه تخصصى.
کلینى، محمّدبن یعقوب، (بی­تا)، اصول کافى، ترجمه سیدجواد مصطفوى، تهران: چهارده معصوم علیهم‏السلام.
گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم، (1386)، فرهنگ جامع سخنان امام حسن مجتبى علیه‏السلام، ترجمه على مؤیدى، چ دوم، قم: معروف.
ــــــــــــــــــــــــــــــ، (1381)، فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه‏السلام، ترجمه على مؤیدى، چ ششم، قم: معروف و مشرقین.
متقى هندى، حسام‏الدین، (1397ق)، کنزالعمال، تصحیح صفوه السقا، بیروت: مکتبة التراث‏الاسلامى.
مجلسى، محمّدباقر، (1398ق)، بحارالانوار، ط. الثانیه، تهران: المکتبة الاسلامیه.
محمدى رى‏شهرى، محمّد، (1384)، منتخب میزان‏الحکمه، ترجمۀ حمیدرضا شیخى، چ سوم، قم: دارالحدیث.
مصباح، محمّدتقى، (1383)، پندهاى امام صادق علیه‏السلام به ره‏جویان صادق، چ چهارم، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
ـــــــــــــ ، (1376)، ره توشه، چ دوم، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مطهّرى، مرتضى، (1378)، آشنایى با قرآن، تهران: صدرا.
ــــــــــــــ، (1373)، مجموعه آثار، چ پنجم، تهران: صدرا.
مغنیه، محمّدجواد، (1385)، تفسیر کاشف، ترجمه موسى دانش، قم: بوستان کتاب.
مکارم شیرازى، ناصر و دیگران، (1372)، تفسیر نمونه، چ دهم، تهران: دارالکتب‏الاسلامیه.
موسوى‏نسب، سیدجعفر، (1385)، ابتلاء و آزمایش انسان در قرآن، قم: ارزشمند.
نجاتى، محمّدعثمان، (1386)، قرآن و روان‏شناسى، ترجمه عباس عرب، چ هفتم، مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوی.
نراقى، احمد، (1367)، معراج‏السعاده، چ دوم، تهران: حسینى.