تحلیل معناشناسی «ازواج بهشتیان» در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تفسیر و قرآن جامعه الزهرا (س). قم، ایران

چکیده

مضمون برخی آیات حاکی از وجود «ازواج» در بهشت به عنوان یکی از نعمت‌های بهشتی است، با توجه به استعمال واژة «ازواج» برای «همسران عرفی دنیوی»، برخی مراد از این واژه و واژه‌های هم‌مضمون آن را وجود «همسران برای بهشتیان» دانسته‌اند و این امر موجب شده که برای آن لوازم و تبعات دنیوی قائل شوند، از این رو پژوهش پیش رو به دنبال پاسخگویی به این سؤال اصلی است: «تحلیل معناشناسی ازواج بهشتیان در قرآن چیست؟» رویکرد پژوهش «تفسیری»، پردازش مطالب «توصیفی ـ تحلیلی» و منابع آن کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری است. یافته‌های پژوهش به این مطالب اشاره دارند: مراد از «تزویج در بهشت»، «تزویج عرفی دنیوی» که دارای لوازم و تبعات مادی باشد، نیست؛ بلکه مراد «هم‌نشینی بهشتیان با هم‌رتبه‌های خود» است و مقصود از آیاتی که به طور مستقم یا غیرمستقیم بیانگر یکی از لوازم و تبعات دنیوی برای «ازواج بهشتی» هستند، دلالت ظاهری آیات است و برخی مفسران برای نزدیک کردن مطلب به فهم مخاطبان، به تفسیر معنای ظاهری آیات اکتفا کرده‌اند.    

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
آلوسى، محمود بن عبدالله، (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، جلد 1، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
ابن درید، محمد بن حسن، (1988)، جمهرة اللغة، جلد 1 و 2، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول.
ابن سیده، على بن اسماعیل، (1421)، المحکم و المحیط الأعظم، جلد 9، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
ابن فارس، احمد بن فارس، (1404)، معجم مقاییس اللغة، جلد 1 و 3 و 5، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
ابن‏ابى‏زمنین، محمد بن عبدالله، (1424)، تفسیر ابن ابى زمنین،  جلد 2، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
ابن‏عادل، عمر بن على، (1419)، اللباب فى علوم الکتاب، ج 4، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
ابن‏عاشور، محمدطاهر، (1420)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، ج1 و 27، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول.
ابن‏عجیبه، احمد، (1419)، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، جلد 5، قاهره، حسن عباس زکی، چاپ اول.
ابن‏عربى، محمد بن على، (1422)، تفسیر ابن عربى (تأویلات عبد الرزاق)، جلد 2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر ، (1419)، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، جلد 1، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، جلد 18،  مشهد مقدس، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى، چاپ اول.
ابوحیان، محمد بن یوسف، (1407)، تفسیر النهر الماد من البحر المحیط، جلد 1، بیروت، دار الجنان، چاپ اول.
ازهرى، محمد بن احمد، (1421)، تهذیب اللغة، 15 جلد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، جلد 1 و 5، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
تسترى، سهل بن عبدالله، (1423)، تفسیر التسترى، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى، (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، جلد 8، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، (1404)، الدُرّ المنثور فى التفسیر بالماثور، ج 1، قم، کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى (ره)، چاپ اول.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار الشامیة، چاپ اول.
زمخشرى، محمود بن عمر، (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، جلد 1، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر، (1372)، متن و ترجمه فارسى تفسیر شریف بیان السعادة فى مقامات العبادة، جلد 13، تهران، سر الاسرار، چاپ اول.
سمرقندى، نصر بن محمد، (1416)، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، جلد 3، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، (1421)، الإتقان فی علوم القرآن، جلد 1، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، (1361)، تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، جلد 5، قم، بیدار، چاپ دوم.
طالقانى، محمود، (1362)، پرتوى از قرآن، جلد 1 و 3، تهران، شرکت سهامى انتشار، چاپ چهارم.
طبرانى، سلیمان بن احمد، (2008)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، جلد 1، اردن، دار الکتاب الثقافی، چاپ اول.
طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد 2 و 9 و 10، چاپ سوم: تهران، ناصر خسرو.
طبرى، محمد بن جریر، (1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، جلد 27 و 30، چاپ اول، بیروت، دار المعرفة.
طریحى، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، جلد 2 و 3، چاپ سوم: تهران، مرتضوی.
طوسى، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، جلد 1 و 9 و 10، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
عاملى، ابراهیم، (1360)، تفسیر عاملى، جلد 2، تهران، کتابفروشى صدوق، چاپ اول.
عسکرى، حسن بن عبدالله، (1400)، الفروق فى اللغة، بیروت، دار الافاق الجدیدة، چاپ اول.
فخر رازى، محمد بن عمر، (1420)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، جلد 6 و 7 و 29، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
فراء، یحیى بن زیاد، (1980)، معانى القرآن (فراء)، جلد 3، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، (1415)، تفسیر الصافی، جلد 4، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم.
فیومى، احمد بن محمد، (1414)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، جلد 1، قم، مؤسسه دار الهجرة، چاپ دوم.
قرطبى، محمد بن احمد، (1364)، الجامع لأحکام القرآن، جلد 17، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، جلد 1 و 12، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سازمان چاپ و انتشارات.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، (بی‌تا)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، جلد 8 و 75، چاپ اول، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مراغى، احمد مصطفى، (بی‌تا)، تفسیر المراغى، جلد 5، چاپ اول، بیروت، دار الفکر.
مقاتل بن سلیمان، (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، جلد 4، چاپ اول، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
موسوى سبزوارى، عبدالاعلى، (1409)، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (سبزوارى)، جلد 1 و 5، بی‌جا، دفتر سماحه آیت الله العظمى السبزوارى، چاپ دوم.
مهائمى، على بن احمد، (1403)، تفسیر القرآن المسمى تبصیر الرحمن و تیسیر المنان، جلد 1 و 2، بیروت، عالم الکتب، چاپ دوم.
نظام الاعرج، حسن بن محمد، (1416)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، جلد 6، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
نهاوندى، محمد، (1386)، نفحات الرحمن فى تفسیر القرآن، جلد 1، قم، مرکز الطباعة و النشر، چاپ اول.
یزیدى، عبدالله بن یحیى، (1405)، غریب القرآن و تفسیره، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول.