بررسی ویژگی‌های معجزه از دیدگاه قرآن و تطبیق آن با قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه شیراز. شیراز، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز. شیراز، ایران.

چکیده

بیشتر پژوهشگران مسلمان معتقدند قرآن کریم مهم‌ترین و جاودانه‌ترین معجزه پیامبر مکرم اسلام (ص) است. معجزه در اصطلاح علمای اسلام بر هر امر خارق ­العاده‌ای اطلاق می‌شود که توسط مدعی منصب الهی ارائه می‌شود و همراه با تحدی و سالم از معارضه است. البته باید توجه داشت که در قرآن، واژه معجزه (یا سایر مشتقات آن) در معنای اصطلاحی آن به کار نرفته است؛ لذا ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا معجزه خواندن قرآن صحیح است؟ با تأکید بر این مطلب، در این پژوهش برای پاسخ به این سؤال به روش توصیفی - تحلیلی، اسامی، اوصاف، ویژگی‌ها و هدف‌هایی که قرآن برای کارهای خارق ­العاده انبیا بیان داشته است، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که تمام این اوصاف و ویژگی‌ها، بر قرآن نیز قابل انطباق است. لذا این نتیجه حاصل شد: از منظر قرآن همان­طور که معجزه خواندن کارهای خارق ­العاده انبیا صحیح است، معجزه پنداشتن قرآن نیز درست است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
ابن اثیر، عزالدین (1415ق). اسد الغابه فی معرفۀ الصحابه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن اسحاق، محمد (1410ق). السیر و المغازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن عطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه، قم: مکتبۀ الاعلام الاسلامی. 
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوى.
ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
ازهری، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
اقبال، ابراهیم (1385). فرهنگ‌نامه علوم قرآن، تهران: چاپ و نشر بین الملل.
آل غازى، عبدالقادر (1382ق). بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقی.
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
بلاذری، احمد بن یحیی (1367). فتوح البلدان، مترجم: احمد متوکل، تهران: نقره.
بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جرجانی، عبدالقاهر (بی‌تا). دلائل الاعجاز فی علم المعانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جصاص، احمد بن علی (1405ق). احکام القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر موضوعی: قرآن در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1394). حقیقت و تأثیر اعجاز، تحقیق جعفر آریانی، قم: مرکز نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین.
حائرى طهرانى، على (1338). مقتنیات الدرر، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
حجازى، محمد محمود (1413ق). التفسیر الواضح، بیروت: دار الجیل.
حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا). کشف المراد، ترجمه و شرح: ابوالحسن شعرانی، تهران: انتشارات اسلامیه.
حمصی، نعیم (1400ق). فکرۀ إعجاز القرآن من البعثۀ النبویۀ إلی عصرنا الحاضر، بیروت: الرسالۀ.
خویی، ابوالقاسم (1429ق). البیان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الثقلین.
دروزه، محمد عزه (1412ق). التفسیر الحدیث، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
راد، علی (1390). مبانی کلامی امایه در تفسیر قرآن، تهران: سخن.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
رضایی اصفهانی، محمد علی (1381). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت: کتاب مبین.
زرکشی، بدرالدین محمد (1410ق). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
زمانی، محمد حسن (1395). قرآن و مستشرقان: نقد و بررسی آثار مستشرقان درباره قرآن، قم: بوستان کتاب.
زمخشری، محمود بن عمر (1386). مقدمۀ الأدب، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر (1423ق). محاضرات فی الالهیات، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
سیدمرتضی، على بن الحسین (1431ق). تفسیر الشریف المرتضى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
سیوطی، جلال‌الدین (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتاب العربی.
شاه عبدالعظیمی، حسین (1363). تفسیر اثنی عشری، تهران: میقات.
صالح، صبحی (بی‌تا). مباحث فی علوم القرآن، چاپ24، بیروت: دارالعلم للملایین.
صدوق، محمد بن علی (1385). علل الشرایع، قم: کتابفروشی داوری.
صدوق، محمد بن علی (1398ق). التوحید، قم: جامعه مدرسین.
طباطبایى، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طبرى، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسى، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طیب، عبدالحسین (1369ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق). فروق فی اللغه، بیروت: دار الافاق الجدیده.
فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین، قم: نشر هجرت.
فیومی، احمد بن محمد (1414ق). مصباح المنیر، قم: دارالهجره.
قرشی، علی اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قرشى، على‏اکبر (1375). تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
قرطبى، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
قطب، سید (1425ق). فى ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
کریمی نیا، مرتضی (1392). «ریشه­های تکوین نظریه اعجاز قرآن و تبیین وجوه آن در قرون نخست». پژوهش­های قرآن و حدیث. شماره یکم. صص113- 144.
ماتریدى، محمد بن محمد (1426ق). تأویلات أهل السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مارتین، ریچارد (1387). «اعجاز قرآن». ترجمه سید علی آقایی. ترجمان وحی. شماره دوم. صص70-90.
مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مطهری، مرتضی (1379). معارف اسلامی در آثار شهید مطهری، گردآورنده: علی شیروانی، قم: دفتر نشر و پخش معارف.
معرفت، محمدهادی (1410ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: حوزه علمیه قم.
مغنیه، محمدجواد (1424ق). التفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الإسلامی.
مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مهدوی راد، محمد علی؛ شهیدی، روح الله (1392ش). «اندیشه اعجاز: زمینه‌ها و سیر تطور آن تا قرن سوم». پژوهشنامه ثقلین. شماره دوم. صص169-190. 
نکونام، جعفر (1393). «نقد نظریه زبان قرآن، عرفی_فراعرفی». سایت مدهامتان: http://nekoonam.parsiblog.com