اقسام مواجهه با روایات تفسیری در مدرسه تفسیری اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار شیعه‌شناسی مدرسه عالی فقه اصفهان. اصفهان، ایران

2 استادیار علوم قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه. قم، ایران

3 طلبه سطح 4 تفسیر تطبیقی مرکز پژوهشی مطالعات بین رشته ای علوم انسانی اسلامی فاطمه الزهراء. اصفهان، ایران.

چکیده

از جمله مدارس مهم در تاریخ تفسیر امامیه، مدرسه تفسیری اصفهان است که از تأثیرگذارترین مدارس تفسیری در تاریخ تفسیر محسوب شده و شناخت روش‌های تفسیری آن از اهمیّت بسزایی برخوردار است. نیل به تفسیر صحیح آیات قرآن در گرو شناخت روش‌های تفسیری‌ مفسران بوده که بر اساس این شناخت درکی صحیح از درستی و نادرستی برداشت‌های قرآنی مفسر به دست می‌آید. در این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی و با مطالعه دقیق روش‌های تفسیری تفاسیر اصفهانی، روش‌های مواجهه مفسران این دیار با روایات به دست آمده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که استفاده از روایات تبیینی جهت بیان معنا و مصداق، روایات مؤید معنای لغوی و مؤید مطلب و برداشت شخص مفسر، روایات فضائل سور و شأن نزول آیات، روایات همسو با دلالت قرآن، روایات مبین تأویل آیات، ترجیح معنای روایی بر دیگر اقوال، جمع بین روایات بیان مصداق، تعامل با روایات همگون یا ناهمگون جهت بیان مصداق و جری و تطبیق و یا جهت رفع اجمال آیه و یا به دلیل برون رفت از تعارض ظاهری روایت با حمل بر مراتب مختلف در مواجهه با روایات تفسیری مفسران در مدرسه تفسیری اصفهان دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن­ فارس، أحمد (395). معجم مقاییس اللغة، محقق و مصحح: هارون، عبد السلام محمد، نشر: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
امین، سیده‌نصرت (1361). مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران: نشر نهضت زنان مسلمان.
ایازی، محمدعلی (1386). «فیض کاشانی و مبانی و روش‌های تفسیری او»، مجله رهنمون، ش20.
بابایی، علی­اکبر و همکاران (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
جوادی‌آملی، عبدالله (1378). تسنیم، چاپ اوّل، قم: نشر اسراء.
جبرئیلی، محمدصفر (1390). «مدارس کلامی شیعه امامی»، کلام اسلامی، سال 20
راغب‌اصفهانى، حسین بن محمد (502). مفردات ألفاظ القرآن ‏(الف)، محقق و مصحح: داوودى، صفوان عدنان.
ـــــــــــــــــــــــــ، (1405). مقدّمه جامع التفاسیر(ب)، تحقیق و مقدّمه احمد حسین فرحان. کویت: دارالدعوه.
رضایی‌اصفهانی، محمدعلی و جمعی از پژوهشگران (1388) تفسیر مهر، قم: نشر دارالعلم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1382). روش‌ها و گرایش‌های تفسیری قرآن- منطق تفسیر قرآن، قم: نشر مرکز جهانی علوم اسلامی.
شیرازی(صدرالمتألّهین)، محمد بن ابراهیم (1366)‏. تفسیر القرآن‌­الکریم‏، قم‏: نشر بیدار.
سبحانی، مولی محسن فیض کاشانی (1387). مجله تخصصی کلام اسلامی، ش 129.
سبحانی تبریزی، جعفر (1382). معجم طبقات­ المتکلمین، قم: موسسه الامام الصادق علیه‌السلام.
شریف‌لاهیجی، بهاء­الدین محمد بن شیخ علی (1340). تهران: نشر موسسه مطبوعاتی علمی.
شاکر، محمدکاظم (1382). مبانی و روش­های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
طیب، سید عبدالحسین ‏(1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، چاپ دوم‏، تهران‏: نشر اسلام‏.
عمید‌زنجانی، عبّاسعلی (1379). مبانی و روش‌های تفسیری قرآن، چاپ چهارم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فیض کاشانى، ملا محسن (1415). تفسیر الصافى‏، تحقیق: حسین اعلمى‏، چاپ دوم‏، تهران‏: نشر الصدر.
فراهیدى، خلیل بن أحمد (175). کتاب العین‏، نشر هجرت.
قمى‌مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
کوثری‌نیا، نفیسه و همکاران (1397). «تأملات تفسیری فیض کاشانی در الصافی(شیوه حدیث شناسی)» دو فصلنامه حدیث پژوهی، سال پنجم، شماره نهم، بهار و تابستان.
کاشانى، محمد بن مرتضى (1410). تفسیر المعین‏، تحقیق حسین درگاهى‏، قم‏: نشر کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
کاشانى، ملافتح­الله (1336). تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین‏، تهران‏: نشر کتابفروشى محمد حسن علمى، چاپ سوم‏.
کرباسی‌زاده‌اصفهانی، علی (1383). مجموعه مقالات همایش فاضل سراب و اصفهان عصر وی، اصفهان: نشر دانشگاه اصفهان.
گلدزیهر، ناس (1383). گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه سیّد ناصر طباطبایی، تهران: نشر ققنوس.
مسعودی، عبدالهادی (1395). تفسیر روایی جامع مبانی منابع و روش، ج۱، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
معرفت، محمدهادی (1381). تفسیر و مفسران، ترجمه علی خیاط، قم: نشر تمهید.
مودب، سید رضا (1386). مبانی تفسیر قرآن، قم: نشر دانشگاه قم.
معین، محمد (1386). فرهنگ معین، تهران: نشر امیرکبیر.