واکاوی مراد از استوای الهی بر عرش با توجه به ویژگی‌های آن در آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه خلیج فارس. بوشهر، ایران

2 دانش آموخته سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم. قم، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل تفسیری، مسأله عرش و ویژگی‌های آن در قرآن‌کریم است که از جهات مختلف قابلیت بررسی و نظریه‌پردازی دارد. از این رو نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد؛ برخی از دانشمندان عرش را صرفاً مادی و جسمانی دانسته، استوای الهی بر عرش را مانند نشستن بر تخت پادشاهی می ­دانند؛ این در حالی است که برخی دیگر عرش را فرامادی و از عالم مجردات می ­دانند. همچنین بعضی از علما عرش را به معنای علم و مرکز تدبیر نیز می ­دانند. هدف از این تحقیق این است که مفهوم حقیقی عرش را با بررسی و دقت در آیات تبیین نموده، این مسأله را که یکی از معارف الهی است و تأثیر بسیار زیادی در نوع شناخت ربّانیت و عظمت الهی دارد، شناسایی کنیم تا ابهامات در خصوص جهان شناسی و خداشناسی پاسخ داده شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد بر منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد عرش الهی حقیقتی مستقل و در مرتبه عوالم مجردات است. مراد از حقیقت عرش، جایگاهِ تدبیر و مدیریت و ربوبیت الهی می‌باشد. مقامی‌ است‌ که منشأ صدور احـکام عـالم است و همه اوامر و نواهی الهی به آن منتهی می ­شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
‌ابن زکریا، احمد بن فارس ‌(1404ق). ‌معجم مقائیس اللغة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
ابن سلیمان، مقاتل (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن‌منظور، ‌ابوالفضل، ‌محمد بن مکرم (1414ق). ‌لسان‌العرب، بیروت: ‌دار الفکر للطباعه و النشر.
اصفهانى، ‌حسین بن محمد راغب (1412ق) ‌مفردات ألفاظ القرآن، لبنان، سوریه: دارالعلم‌الدار الشامیه.
آملى، حیدر بن على (1422ق). تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، قم‌: نور على نور.
تسترى، ‌سهل بن عبدالله (1423ق). ‌تفسیر التسترى، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.
حسینى همدانى نجفى، ‌محمد (1363ق). ‌درخشان پرتوى از اصول کافی، قم‌: حوزه علمیه قم.
سبحانى تبریزى، ‌جعفر (1421ق). ‌مفاهیم القرآن، قم: ‌مؤسسه إمام صادق (علیه‌السلام).
سبزواری، ‌ملاهادی (1383). ‌اسرار الحکم، قم: مولی، چاپ اول.
سبزوارى، ‌محمد (1419ق). ‌ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، بیروت: ‌دار التعارف للمطبوعات.
شهرستانی، ‌محمد بن عبدالکریم (1384). توضیح الملل و النحل، ‌‌تهران: ‌اقبال.
شیخ صدوق، ابن‌بابویه (1414‍ق). ‌الاعتقادات، قم: ‌المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
ــــــــــــــــــ (1398ق). التوحید، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
ــــــــــــــــــ (1403ق). معانی الأخبار‌، قم: ‌دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شیخ مفید، محمد بن نعمان ‌(1413ق). تصحیح اعتقادات الإمامیه، قم: ‌‌المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
طباطبایی، ‌محمدحسین (1390). ‌المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: ‌مؤسسه اعلمی مطبوعات.
طبرسى،‌ فضل بن حسن (1372). ‌مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ‌ناصرخسرو.
فخررازی، ‌فخرالدین (1420ق). ‌مفاتیح الغیب التفسیر الکبیر، بیروت: ‌دار إحیاء التراث العربی.
کلینی، ‌محمد بن یعقوب (1407ق). ‌‌اصول کافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مازندرانى، محمدصالح بن احمد (1382ق). شرح الکافی، الأصول و الروضة، تهران: المکتبه الاسلامیه.
مجلسى، ‌محمدباقربن‌محمدتقى (1403ق). ‌بحار الأنوار(ط - بیروت): دار إحیاء التراث العربی.
‌مصطفوى، ‌حسن (1402ق). ‌التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
مکارم شیرازى، ‌ناصر ‌(1371‌). تفسیر نمونه، تهران: ‌دارالکتب الإسلامیه.
ملاصدرا، ‌محمد بن ابراهیم، (1383). شرح أصول الکافی (صدرا)، تهران: ‌مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
‌ـــــــــــــــــــــــ (1360ق). أسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.‌