آیه اول سوره تحریم، عصمت و اسوه حداکثری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم. قم، ایران

چکیده

از شبهات مطرح­ شده، حول مسئله عصمت و اسوة حسنه بودن پیامبر اسلام (ص) با نگاه حداکثری به آن­ دو، عتاب آیه اول سوره تحریم است. به باور صاحب ­نظران، استفهام در آیه یا شفقتی بوده و یا دلالت بر ترک اولی کرده و یا در مقام تعریض بوده و در واقع، عتاب دیگران است و یا این­که توبیخ مذکور، مصلحتی و برای دفع غلو بوده است و در آخرسر گفته شده که بایستی حمل بر معنایی گردد که منافی با عصمت نباشد. به باور نویسنده، شفقتی گرفتن استفهام، خلاف ظاهر آیه، فاقد دلیل و ناسازگار با قراین بوده و بر فرض پذیرش، دلالت التزامیه بر طی مسیر خطا از جانب شخص مخاطب کرده و همچنین تعریض و عتابی بر دیگران نبوده و مصلحتی دانستن این توبیخ، منافی با چند اصل مُسَلَّم است و لزوم حمل این آیه بر معنای غیر منافی با عصمت، پاسخ مبنائی- اقناعی بوده و قبول وقوع ترک اولی، وافی به دفع اشکال نیست. بنابراین توجیه ­های مذکور، وافی به رد شبهه و دفاع از عصمت و اسوه حداکثری نمی­ شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن ادریس، محمد بن احمد حلى (1409ق): المنتخب من تفسیر التبیان، قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى.
ابن داود، حسن بن على بن داود‌ حلی (1392‍ق). رجال ابن داود، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة.
اردبیلى، احمد بن محمد (بی­تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن،‌ تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
اشعرى، احمد بن محمد بن عیسى‌ قمّى (1408ق‌): النوادر‌، قم: مدرسه امام مهدى عج.
اندیشه قم، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات، حوزه علمیه قم: http://www.andisheqom.com/
بحرالعلوم، بروجردى، سید مهدی ‌(1405ق). ‌الفوائد الرجالیه، تهران: مکتبة الصادق.
پرسمان دانشجویی، سایت معارف، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها: http://www.maaref.porsemani.ir
جرجانى، حسین بن حسن (1377). جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جمعی از نویسندگان (بی­تا). نبوت از دیدگاه قرآن و روایات، قم: نمایندگی ولی فقیه سپاه پاسداران.
خسروى، علیرضا میرزا، (1390ق). ‌تفسیر خسروى، تهران: انتشارات اسلامیه.
خویی، سید ابوالقاسم (بی­تا). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، بی­جا: بی­نا.
راوندى، قطب­الدین، سعید بن عبداللّه‌ (1405ق‌). فقه القرآن‌، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
سبحانی، جعفر (بی­تا). مفاهیم القرآن، قم: مؤسسة إمام صادق(ع).
سبحانی، جعفر (بی­تا). کلیات فی علم الرجال، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
سیدرضی، محمد بن حسین موسی (1414ق). نهج‌البلاغة‌، قم: مؤسسه نهج البلاغه‌.
سیدمرتضی، علی بن حسین موسی (1409ق). تنزیه الأنبیاء، بی­جا: دار الاضواء.
صدوق، محمّد بن على بن بابویه‌ (1413ق). من لا یحضره الفقیه‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طبرسی، امین الاسلام فضل بن حسن (1415ق). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
طریحی، فخرالدین (بی­تا). تفسیر غریب القرآن، قم: انتشارات زاهدی.
طوسى، محمد بن حسن (1407ق). ‌تهذیب الأحکام،‌ تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن‌ (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: احیاء التراث العربی.
علی نوری، علی­رضا (بی­تا). نبوت عامه، قم: نمایندگی ولی فقیه سپاه پاسداران.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1381). رجال العلامة الحلی (خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال)‌، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة‌.
فیض کاشانی، ملا محسن (1415ق). تفسیر الصافى، تهران: انتشارات الصدر.
قرائتی، محسن (1387). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
کلینى، محمد بن یعقوب‌ (1407ق). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسى اصفهانی، محمد­تقى (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه،‌ قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مجلسى، محمد­باقر بن محمدتقى‌ (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار‌، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
مرکز الابحاث العقائدیه، سایت اینترنتی، زیر اشراف آیت‌الله سیستانی: http://www.aqaed.com
مصباح یزدی، محمدتقی (1395). راه و راهنماشناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مغنیه، محمدجواد (1424ق) ‌تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة، تهران.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1414ق). أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، بیروت: دار المفید.
مکارم شیرازی، ناصر (بی­تا). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام امیر المومنین(ع).