مأخذشناسی توصیفی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث؛ نسخه پژوه و پژوهشگر مطالعات اسلامی. قم، ایران

چکیده

از گذشته تاکنون، نظرات متضادی درباره­ ی این تفسیر بیان شده است؛ عده‌ای کتاب را مخدوش و عده‌ای موضوع می‌دانند، عده‌ای نیز کتاب را به تصریح یا اشاره، معتبر دانسته‌اند. برخی نیز در تحقیقات جدیدی این اثر را از تألیفات ناصر للحق اطروش، حاکم طبرستان برشمرده‌اند که بر اثر خطا، به امام یازدهم شیعیان امامیه (ع) منسوب شده است. با توجه به اهمیت کتاب تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، اکنون لازم است درباره ­ی تفسیر عسکری، تحقیقات بیشتر و جدیدتری صورت گیرد. بنابراین پژوهشگران علاقه­ مند به این حوزه، نیازمند به مأخذ‌شناسی پیرامون این تفسیر هستند و باید بدانند که چه تعداد آثار مستقل و غیرمستقلی در دهه‌های اخیر درباره ­ی تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) نگارش یافته است و جدای از آن، به چه منابع مرتبط دیگری می‌توانند مراجعه نمایند. در پژوهش حاضر، ضمن طرح مقدماتی به معرفی توصیفی 46 اثر مستقل و نیز معرفی شناسنامه‌ای 90 اثر مرتبط با تفسیر عسکری پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌خلکان، احمد بن محمد(1971م). وفیات الأعیان، بیروت: دار صادر.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن‌ علی(۱۳۷9ق) مناقب آل ابی طالب، قم: علامه.
استادی، رضا(١٣٦٤ش). بحثی درباره­ ی تفسیر امام حسن العسکری (ع)، نور علم، (۱۳).
استادی، کاظم (1400ش). ث، معرفی و بررسی کهن‌ترین نسخه خطی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، هفت آسمان، (۸۳).
ــــــــــــ (1401ش). ش، بازشناسی مؤلف تفسیر منسوب به عسکری، علوم قرآن و حدیث فردوسی، 54 (۱۰۹).
امین عاملی، سید محسن (۱۴03ق). اعیان الشیعة، بیروت: دارالتعارف.
بلاغی، محمدجواد (بی‌تا). آلاء الرّحمن فی تفسیرالقرآن، قم: مکتبه ‎الوجدانی.
بهنیافر، احمدرضا (1391ش). مواضع و اقدامات سیاسی امام حسن عسکری (ع) در برابر خلافت عباسی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، 3 (۷).
پاکتچی، احمد(1391ش). دانشنامه بزرگ اسلامی (حسن عسکری ع)، ج20، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
جعفریان، رسول (1371ش). اسوه ­های بشریت (11): امام حسن عسکری علیه ­السلام، نور علم، (۴۷)، 14 -40.
حسنی، محمدجواد (1397ش). صحیفة توقیعات امام عسکری علیه السّلام به صفار با تمرکز بر گزارش الفقیه، کتاب شیعه، (۱۷ و ۱۸)، 161 -172.
خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۳ق). معجم رجال الحدیث، بی‌جا: نشر توحید، نیز: نشر موسسه­ ی آیت ­الله خویی.
راوندی، سعید بن عبدالله (1409ق). الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه امام مهدی (عج).
شعرانی، ابوالحسن (1386ش). پژوهش ­های قرآنی علامه شعرانی (حاشیه مجمع البیان)، قم: بوستان کتاب.
شوشتری، محمدتقی (1401ق). الاخبار الدخیلة، تهران: مکتبة الصدوق.
صدوق، محمد بن علی (1395ق). کمال‌الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
عسکری، حسن (1409ق). التفسیر المنسوب الی الامام ابی‌محمد الحسن بن علی العسکری، تحقیق محمدباقر ابطحی، قم: موسسه­ ی امام مهدی (ع).
علم‌الهدی، محمد بن محسن (1409ق). معادن الحکمة، قم: نشر اسلامی.
کرجی، علی (1382ش). کتاب‌شناسی امام عسکری(ع)، فرهنگ کوثر، (60)، 122-126.
محلاتی، ذبیح ­الله (1384ش). مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، قم: مکتبة ‌الحیدریه.
مفید، محمد بن نعمان (1414ق). الارشاد فى معرفة حجج اللّه‏ على العباد، تحقیق مؤسسه ­ی آل ‌البیت (ع)، قم: دار المفید.
نبوی، سید مجید، و غضنفری، علی، و مرادی سحر، رضا (1397ش). کتاب­شناسی سه زبانه امام حسن عسکری(ع)، بینات، (۹۹ و ۱۰۰)، 227 - 256.
نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی (1407ق). رجال نجاشی، به کوشش زنجانی، قم: نشر اسلامی.
ــــــــــ، سایت پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)، به نشانی اینترنتی: https://www.noormags.ir/.
ــــــــــ، سایت پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، به نشانی اینترنتی: https://irandoc.ac.ir/.
ــــــــــ، سایت خانه ­ی کتاب و ادبیات ایران (بانک اطلاعات کتاب ایران)، به نشانی اینترنتی: https://ketab.ir/.
ــــــــــ، سایت کتابخانه ملی، به نشانی اینترنتی: https://www.nlai.ir/.
ــــــــــ، سایت نمایه‌سازی مجلات ایران (مگیران)، به نشانی اینترنتی: https://www.magiran.com.
ــــــــــ، سایت نمایه‌سازی مقالات همایش‌ها (سیویلیکا)، به نشانی اینترنتی: https://civilica.com/.
ــــــــــ، کتابخانه­ ی گنجینه­ ی نور (مرکز حفظ و نگهداری پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های قرآنی)، قم: مؤسسه­ی معارف اسلامی امام رضا (ع).