مبانی سهولت و صعوبت «فهم قرآن» با محوریت دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآنی دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. آمل، ایران

چکیده

فهم و استنطاق مراد خداوند در قرآن کریم پس از نزول، از اساسی‌ترین مسائل مطالعات دین­‌پژوهانه محسوب می‌­شود. مستفاد از صراحت و اشارت آیات و روایات، سهولت و صعوبت سطحی از معانی و مراتب حقایق قرآن است. مسئله‌­ی اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی نگارش یافته، کنکاش از مبانی سهولت و صعوبت فهم قرآن با محوریت دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی است. این مقاله مبانی سهولت فهم قرآن را عبارت از «مفاد برخی از اوصاف قرآن»، «مدلول التزامی تنوع خطابات قرآن»، «دعوت همگان به تامل در مفاهیم آن»، « تحدی قرآن»، «روایات عرض حدیث و روایات متعارض بر قرآن»، «توصیه به تمسک به قرآن» و... دانسته است؛ چنان که  معارف فوق بشری و بسیار عمیق در قالب الفاظ محدود، فاصله زمانی و مکانی و اجتماعی مخاطبان با زمان نزول، اکتناه‌­ناپذیری حقایق قرآن، اشتمال قرآن بر الفاظ و عباراتی که در ظهور و خفای مراد خداوند یکسان نیستند. اشتمال همه‌­ی آیات بر ظاهر، باطن، تأویل، حدَ و مطلع و لایه‌­های طولی و عرضی متعدد و مدلولات فراعرفی و فرادلالی، تجلی خداوند در قرآن، اتصال قرآن به عنوان «حبل ممدود» به مرحله‌­ی الهی «ام الکتاب»، تلقی مفسران عارف شیعه که تأویل قرآن را تطبیق کتاب جمعی قرآن با کتاب آفاقی و انفسی دانسته و مفاهیم و واژه­‌های قرآن را مشتمل بر شریعت، طریقت و حقیقت دانسته‌­اند و ... . همگی از مبانی صعوبت فهم قرآن شمرده می‌­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
نهج ­البلاغه.
آملی، سید حیدر(۱۳۶۲). اسرار الشریعه و اطوار الطریقه و انوار الحقیقه، محمد خواجوی، تهران: مؤسسه­ ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ــــــــــــــ (۱۴۲۲ق). المحیط الاعظم و البحر الخضّم فی تاویل کتاب الله العزیز حکیم، قم: مؤسسه­ ی فرهنگی و نشر نور علی نور.
ابن ابی­ جمهور احسائی(۱۴۳۳ق). عوالی­ اللئالی، قم: سیدالشهدا.
ابن­ طاووس، علی بن موسی(۱۳۸۰). سعد السعود للنفوس، قم: بوستان کتاب.
اسعدی، محمد، و طیب­ حسینی، سید محمود (۱۳۹۰). پژوهشی در محکم و متشابه، تهران: سمت.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۱). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
ـــــــــــــــــ (۱۳۸۲). سرچشمه­ ی اندیشه، قم: اسراء.
ـــــــــــــــــ (۱۳۷۸). سرچشمه ­ی اندیشه، قم: اسراء.
حر عاملی، محمد بن حسن(۱۴۱۴ق). وسائل ­الشیعه، قم: مؤسسه­ ی آل البیت لاحیاء التراث.
رضایی اصفهانی، محمدعلی(۱۳۹۰). منطق تفسیر، قم: نشر المصطفی.
زیدان، عبدالکریم(بی­تا). الوجیز فی اصول الفقه، بیروت: مؤسسه الرساله.
شاکر، محمدکاظم(۱۳۸۹). مبانی و روش ­های تفسیری، قم: نشر المصطفی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن(بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید محمدحسین(۱۳۹۱ق). تفسیر المیزان، بیروت: مؤسسه­ ی اعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر(۱۴۱۲ق). جامع البیان عن تأویل ای القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
فرامرزی، جواد، و حسین­ زاده، پریسا (۱۳۹۴). تأویل از دیدگاه آیت ­الله جوادی‌آملی، مجموعه­ ی مقالات همایش ملی میراث قرآنی طبرستان.
فیض کاشانی، ملامحسن(بی­تا). تفسیر صافی، مشهد: دار المرتضی للنشر.
کاشی، عبدالرزاق(بی­تا). اصطلاحات الصوفیه، تحقیق عبدالعال شاهین، بیروت: دار المنال للطبع و النشر و التوزیع.
کلینی، محمد بن یعقوب(۱۴۱۳ق). الکافی، تحقیق جواد الفقیه و یوسف بقائی، بیروت: دارالاضواء.
مجلسی، محمدباقر(۱۴۰۳ق). بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
معرفت، محمدهادی(۱۳۷۶). علوم قرآن، تهران: التمهید.