زیرساخت‌های تفسیری ادبی سبک زیبایی‌شناسی سیدقطب در تفسیر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سطح 4 فقه و اصول و مدرس جامعه المصطفی العالمیه. قم، ایران

2 طلبه سطح 4 فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه. قم، ایران

چکیده

سید قطب به ‌عنوان ادیب معاصر و مفسّر قرآن کریم با نگاه متفاوتی به تفسیر ادبی قرآن کریم روی آورده و به ابعاد جدیدی از زیبایی‌های بیانی این کتاب ارزشمند پرداخته است. اما با توجه به تفکرات اسلام‌­شناسانه سیدقطب و شهرت افکار اصلاحی او در مصر، نظرات تفسیری و ادبی او مورد غفلت واقع شده است. از این رو ضرورت داشت تحقیقی جامع در مورد نوع نگاه زیبایی‌­شناسی او به قرآن کریم با تکیه برگرایش­‌های تفسیری و ادبی ایشان که زیربنای نگاه متفاوت اوست، صورت بگیرد. براین اساس تحقیق پیش رو با روش تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که گرایش‌­های تفسیری ایشان در قالب تفسیری ادبی و اجتماعی قرار گرفته که البته در بعد ادبی، ایشان به عنوان محور کار ادبی خود به شکل هنری و زیبایی­‌شناسی به تحلیل قرآن کریم می‌پردازد. اصول کلی او در این زمینه نگاه کلی و فراگیر، عملی و کاربردی و بدون دخالت پیش‌­فرض‌­های عقلی و علمی در فهم قرآن کریم، اهتمام به زیبایی‌­شناسی قرآن کریم برای اهداف تربیتی، تفکیک کاربرد سوره‌­های مکی و مدنی و عدم تمرکز بر آیات الاحکام است. البته این گرایش‌­ها مبتنی بر اصول ادبی ایشان است که تحت عنوان جامع‌­نگری به عناصر ادبی، نگاه به القاء تجربه­ی عاطفی به عنوان قوام کار ادبی، عدم کفایت دلالت معنویه­‌ی الفاظ در اجرای ادبی، تأثیرگذاری متن ادبی بر محیط و اتخاذ منهجی تلفیقی از هنر، تاریخ و روان­شناسی در ارزیابی ادبی است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایازی، سید محمدعلی(۱۳۹۰). المفسّرون حیاتهم و منهجهم، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
حسن فدعق، اسماء(1416ق). منهج سیدقطب فی ظلال القرآن، چاپ اول، مکه: دانشگاه امر القری.
الخالدی، صلاح عبدالفتاح (1421ق). المنهج الحرکی فی ظلال القرآن، چاپ دوم، اردن: دار عمار.
ــــــــــــــــــــ(1414ق). سیدقطب من المیلاد الی الاستشهاد، چاپ دوم، دمشق: دارالقلم.
ــــــــــــــــــــ(1421ق). فی ظلال القرآن فی المیزان، چاپ دوم، اردن: دار عمار.
ــــــــــــــــــــ(1421ق). مدخل الی ظلال القرآن، چاپ دوم، اردن: دار عمار.
خدایار، ابراهیم(اسفند 1390). بررسی میراث ادبی سیدقطب، نشریه­ ی ماه ادبیات، (۱۷۳).
رجبی، محمود(1396). روش تفسیر قرآن، چاپ نهم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
زرزور، عدنان محمد(1426ق). علوم القرآن و اعجازه وتاریخ توثیقه، چاپ اول، اردن: دارالاعلام.
زمخشری، محمود بن عم (1408ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت:‏ دارالکتاب العربی.
طباطبائی، محمدحسین(1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: موسسه الاعلمی.
عبدالله خباص، عبدالله عوض(1982م). سیدقطب الادیب الناقد، اردن: دانشکده ادبیات دانشگاه اردن.
قطب، سید(1423ق). التصویر الفنی فی القرآن، چاپ شانزدهم، قاهره: دارالشروق.
ـــــــــ (1357ق). الدلاله النفسیه للاسالیب و الاتجاهات الجدیده، بی­جا: دارالعلوم.
ـــــــــ (1390). النقد الادبی اصوله ومناهجه، ترجمه­ ی محمد باهر، چاپ دوم، تهران: خانه ­ی کتاب.
ـــــــــ (1424ق). النقدالادبی اصوله و مناهجه، چاپ هشتم، قاهره: دارالشروق.
ــــــــــ (1421). خصائص التصور الاسلامی و مقوماته، چاپ دوم، قاهره: دارالشروق.
ــــــــــ (1425). فی ظلال القرآن، چاپ سی و پنجم، بیروت: دارالشروق.
ــــــــــ (1387). فی ظلال القرآن، ترجمه ­ی مصطفی خرم­دل، چاپ دوم، بی­جا: نشر احسان.
ــــــــــ (1403). کتب و شخصیات، چاپ سوم، قاهره: دارالشروق.
ــــــــــ (1427). مشاهد القیامه فی القرآن، چاپ شانزدهم، قاهره: دارالشروق.
معرفت، محمدهادی(1379). تفسیر و مفسران، چاپ اول، قم: التمهید.
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی معین، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ادنا.
مؤدب، سیدرضا (1392). مبانی تفسیر اجتماعی قرآن کریم، نشریه ­ی قرآن و علم، (۱۲).
النقاش، رجاء(1977م). منهج سیدقطب فی تفسیر القرآن، نشریه­ ی الهلال، (۲).
النویهی، محمد(1949م). ثقافه الناقد الادبی، چاپ اول، قاهره: مطبعه لجنه التألیف و الترجمه والنشر.
وصفی عاشور، ابوزید (1430ق). فی ظلال سیدقطب، چاپ اول، مصر: صوت القلم العربی.