نوآورانه‌های المیزان در تبیین ارتباط فاصله با محتوای آیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی شاهرود. شاهرود، ایران

2 استادیار گروه قرآن و حدیث پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع). قم، ایران

چکیده

شبکه‌های به‌هم‌پیوسته مفهومی بسیاری در قرآن ‌کریم وجود دارد که با دقت‌ و بررسی می‌توان از آنان پرده‌برداری کرد. «فاصله» نیز که در بخش انتهایی ساختار برخی آیات قرار دارد با آیات نزدیک ‌به ‌هم، دیگر آیات سوره و به ‌ویژه با مفاد و محتوای همان آیه پیوند معنایی محکمی دارد. اما سؤال اساسی آن است که ارتباط معنایی فواصل با یکدیگر و با محتوای آیه چگونه است؟ آیا می‌توان ارتباط و پیوند معنایی را در انواع و گونه‌های خاصی دسته‌بندی کرد؟ قرآن‌پژوهان و مفسران، ابعاد محدودی از این ارتباط را بازگو کرده‌اند، اما پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی بر محور معرفی اهتمام المیزان و نوآوری‌های آن در تبیین ارتباط فواصل با محتوای آیات، شکل گرفته است. تلاش علامه طباطبایی در این عرصه، علاوه ‌بر کمک به تفسیر آیات، اعجاز و زیبایی‌های بیانی قرآن ‌کریم را نیز بیشتر نمایان می‌سازد. این تحقیق با استخراج نمونه‌های تفسیری از المیزان، گونه‌های متعددی از ارتباط معنایی فواصل با محتوای آیات را ارائه داده و نوآوری علامه طباطبایی در این ‌زمینه را منعکس ساخته است. بر پایه نتایج این‌ پژوهش، در تفسیر المیزان سیزده گونه پیوند معنایی فاصله با محتوای آیه از حیث موضوع و چهار گونه از حیث مخاطب بازیابی شده است که شواهد متعددی‌ آن‌ها را همراهی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آخوندی، علی‌اصغر (1402). فواصل حسن ختام آیات، مشهد: بنیاد پژوهش ­های آستان قدس رضوی.
ــــــــــــــ (1395). بررسی تطبیقی تعاریف فاصله­ ی قرآنی، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، (44)، 81-96.
ــــــــــــــ ، و سیاوشی، کرم (1402). تحلیل تطبیقی کارکرد‌های تفسیری فواصل آیات در تفاسیر المیزان و تسنیم، پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، 9 (1)، 272-291.
ابن­ فارس، احمد(1399ق). معجم مقاییس اللغة، بیروت: دارالفکر
ابن­ منظور، محمد (1414ق). لسان­ العرب، بیروت: دار صادر.
باقلانی، محمد (1997م). اعجازالقرآن، قاهره: دارالمعارف.
حسناوی، محمد (1406ق). الفاصلة فی القرآن، بیروت: المکتب الاسلامی.
راغب‌اصفهانی، حسین (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت و دمشق: دارالقلم و الدارالشامیه.
رمّانی، خطابی و جرجانی (1387ق، 1968م). النکت فی اعجاز القرآن، فی ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، نسخه ­ی دوم، قاهره: دارالمعارف.
زرکشی، محمد (1415ق). البرهان فی علوم القرآن، جلد ۲، بیروت: دارالمعرفه.
سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالجیل.
طباطبایی، سید محمدحسین (1370). تفسیر المیزان، نسخه ­ی چهارم، ترجمه ­ی س. موسوی همدانی، تهران: بنیاد علامه طباطبایی.
فراهیدی، خلیل(1410ق). کتاب العین. قم: هجرت.