بررسی تفسیری نقش اعتقاد به قیامت بر سرنوشت انسان در سوره‌های حاقه و معارج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران. تهران، ایران

2 سطح سه تفسیر و علوم قرآن مؤسسه آموزش اسلامی کوثر. تهران، ایران

چکیده

انسان موجودی با اراده است که در تعیین سرنوشت دینوی و اخروی خود دخیل است. سرنوشت انسان از عواملی چون عقیده، عمل، محیط، وراثت، عملکردهای معنوی و... تاثیر پذیرفته، اما اختیار و اراده‌ انسان غالب بر همه آنهاست. اعتقاد به قیامت از عوامل مهم در سرنوشت انسان است که در سرنوشت دنیوی و اخروی مومنان و منکران مؤثر است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ‌گویی به این سوال است که براساس دیدگاه مفسران فریقین آموزه‌های سوره‌های حاقه و معارج اعتقاد به قیامت چه نقشی در سرنوشت دینوی و اخروی انسان دارد. بررسی توصیفی تحلیلی این مسأله نشان می‌دهد سوره‌های حاقه و معارج که به صورت توالی در ترتیب نزول و مصحف بوده در فضای نزول یکسان نازل شدند. خداوند در این دو سوره اثبات حقانیت، عظمت و قطعیت قیامت را به تصویر کشیده و با بیان سرنوشت دنیوی و اخروی دو گروه منکر و مومن قیامت در این دو سوره توجه مخاطب را جلب می‌کند. همانگونه که برای منکران قیامت سرنوشت دنیوی هلاکت و نابودی است، برای مومنان نجات و رهایی است. سرنوشت اخروی منکران قیامت نیز پس از احساس شرم و حسرت، جهنم بوده، در مقابل سرنوشت اخروی مومنان قیامت احساس رضایت و متنعم بودن بهشت و رضوان الهی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان‌العرب، بیروت، دارصادر.
امین، نصرت (1361ش)، مخزن‌العرفان فی تفسیرالقرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان.
ثقفی تهرانی، محمد (1398ش)، تفسیر روان جاوید، تهران، برهان.
حسینی همدانی، محمدحسین (1404ق)، انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم.
زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1383ش)، منشور جاوید، قم، موسسه امام صادق(ع).
سورآبادی، ابوبکر بن محمد (1380ش)، تفسیرالتفاسیر، تهران، نشر نو.
سید قطب (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1372ش)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
_____________ (1377ش)، تفسیرجوامع الجامع، تهران، ناصرخسرو.
طریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمع‌البحرین و مطلع‌النیرین، تهران، مرتضوی.
طیب، عبدالحسین (1378ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام.
عاملی، ابراهیم (1360ش)، تفسیر عاملی، محقق علی‌اکبر غفاری، تهران، صدوق.
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان.
قرشی، علی‌اکبر (1371ش)، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
گنابادی، سلطان محمد (1408ق)، بیان‌السعاده فی مقامات العباده، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
مدرسی، محمدتقی (1419ق)، من هدی القرآن، تهران، دارمحبی.
مطهری، مرتضی (بی‌تا)، انسان و سرنوشت، قم، صدر.
مکارم شیرازی، ناصر(1374ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.