تحلیل ویژگی‌های طاغوتیان عصر حضرت موسی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه (سلام‌الله علیها) قم. قم، ایران

2 سطح 3 فقه و اصول، معاون پژوهش مدیریت استانی حوزه‌های علمیه خواهران استان آذربایجان شرقی. تبریز، ایران

چکیده

طاغوتیان و متجاوزان از حدود الهی در هر عصری، با پیروی از هوای نفس، مردم را از راه حق بازمی‌­داشتند. از آنجا که طاغوت‌­شناسی بصیرت‌افزاست با تحلیل ویژگی‌­های طاغوت اعصار مختلف، می‌‏توان طاغوت عصر حاضر را شناخت و با بیداری و بصیرت، از سلطه استبداد و استعمار، نجات یافت و به اقتدار و عزت نایل شد. نوشتار حاضر به تحلیل ویژگی‌های طاغوتیان عصر حضرت موسی(ع) پرداخته و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه به آیات و روایات و منابع تاریخی، تصویر روشنی از مصادیق و ویژگی‌های طاغوتیان حضرت موسی(ع) ارائه کرده است. یافته‌­های تحقیق حاکی از آن است که طاغوتیان، مردمانی متجاوز و شیطان‌صفت هستند که در هر عصری، وجود داشته‌­اند. مصادیقی از طاغوتیان عصر موسی(ع)، فرعون، هامان، قارون، سامری و بلعم باعور بودند که در قرآن نیز درباره ایشان سخن به میان آمده است. در عصر حاضر نیز طاغوت‌هایی جولان می‌دهند که ویژگی­های‌شان منطبق بر طاغوت اعصار پیشین است و مانند آنان به نسل­‌کشی، کودک‌­کشی، ظلم و تعدی و تجاوز به حقوق مردم و جوامع و گمراهی دیگران می‌­پردازند؛ در نتیجه شناخت ویژگی‌های طاغوت آن عصر به شناخت و مقابله با طاغوت عصر کنونی نیز کمک شایانی می‌­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم، تدوین و ترجمه: سیدمحمدرضا صفوی، ترجمة قرآن بر اساس المیزان همراه با توضیحات و نکات تفسیری.
آذرنوش، آذرتاش (1382)، فرهنگ معاصر عربی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
ابن اثیرجزرى، مبارک بن محمد (1367 ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسة مطبوعاتى اسماعیلیان، چاپ اول.
ابن ­حیون، نعمان ­بن ­محمد مغربى (1385 ق)، دعائم الإسلام‏، قم‏: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، چاپ دوم‏.
ابن­ منظور، محمد­ بن ­مکرم (1414ق)، لسان‌العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دارصادر، چاپ سوم.
بروجردى، محمدابراهیم (1366 ش)‏، تفسیر جامع، تهران: کتابخانه صدر، چاپ ششم.
حرعاملى، محمد بن ­حسن (‏1409 ق)‏، وسائل الشیعة، محقق/ مصحح: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام‏، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام‏، چاپ اول.
حریری، محمدیوسف (1384)، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، (ویراست2)، قم: هجرت، چاپ دوم.
حکیمى، محمدرضا و حکیمى، محمد و حکیمى، على (1380ش)، الحیاة، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ اول.
خزائلی، محمد (1386)، اعلام قرآن، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ هفتم.
خرازی و سایر هیئت تحریریه موسسه در راه حق، سید محسن (1386)، زندگانی چهارده معصوم علیهم‌السلام، قم: انتشارات مسجد جمکران، چاپ اول.
دینورى، عبدالله بن محمد (1424 ق)‏، تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم‏، بیروت‏: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، چاپ اول.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار العلم - الدار الشامیة، چاپ اول.
راوندی، قطب الدین، سعیدبن هبة‌الله (1409ق)، الخرائج و الجرائح، قم: موسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، چاپ اول.
روحی، ابوالفضل (1384)، مقاله «سیمای بنی ­اسرائیل در قرآن و عهدین»، ادیان، مذاهب و عرفان، نشریه معرفت، شماره 95.
زبیدی، محمدمرتضى (1414 ق)‏،‏ تاج‌العروس من جواهر القاموس‏، بیروت‏: دارالفکر، چاپ اول‏.
سیدکریمی حسینی، عباس (1382ش)، تفسیر علیین، قم: اسوه، چاپ اول.
شاه ‏عبدالعظیمى، حسین (1363 ش)، تفسیر اثنى عشرى، میقات: تهران، چاپ اول.
صدوق، محمد بن على­بن بابویه (1395 ق‏)، کمال‌الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه‏، چاپ دوم‏.
طباطبایى، محمدحسین (1390 ق)‏، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
_____________ (1374 ش)‏، ترجمه تفسیرالمیزان،‏ سید محمدباقر موسوى همدانى‏، ‏قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ ى مدرسین حوزه علمیه قم‏،‏ چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، زندگانى چهارده معصوم علیهم‌السلام، ترجمه إعلام الورى، ترجمه: عزیزالله عطاردى‏، تهران‏: اسلامیة.
طبری، محمدبن جریر (1380)، تاریخنامه طبری، گردانیده منسوب به بلعمی، به تصحیح و تحشیه محمد روشن، تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، چاپ سوم.
طریحى، فخرالدین (1375 ش)، مجمع‌البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى، چاپ سوم.
عبدالباقی، محمدفواد (1364)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن‌الکریم، قاهره: مطبعة دارالکتب المصریه.
فعال عراقی، حسین (1386)، یهود در المیزان، تهران: سبحان، چاپ سوم.
الفیروزآبادی، مجد الدین ­محمدبن ­یعقوب (بی­تا)، القاموس ­المحیط، بی­جا: موسسه الرساله، الطبعة السادسة.
فیومى، احمدبن‌محمد (1414ق)، المصباح ­المنیر­ ی­غری ب­الشرح­ال کبیر للرافعی، قم: موسسه دارالهجره، چاپ دوم.
قرشى بنابى، على‏ اکبر (1412 ق)‏، قاموس قرآن‏، تهران‏: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم‏.
کاشانی، فتح‌الله ­بن‌شکرالله (1363ش)، تفسیر خلاصه منهج‌الصادقین: مسمی به خلاصه المنهج، تهران: اسلامیه، چاپ اول.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1429ق)، الکافی، قم: دار الحدیث، چاپ اول.‏
مجلسى، محمدباقر­ بن ­محمدتقى (1403 ق)‏، بحارالأنوار الجامعة لدرر­أخبار­الأئمة الأطهار (علیهم‌السلام)، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‏‏، چاپ اول.
محقق، محمدباقر (1384)، نمونه بینات در شان نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین عامه و خاصه، ویراست دوم، تهران: اسلامی، چاپ ششم.
مصطفوى، حسن (1402 ق)، التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم، ‌تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، چاپ اول.
معرفت، محمدهادى (1385)، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، مترجمان: حسن حکیم باشى، على‌اکبر رستمى، میرزا علیزاده، حسن خرقانى‏، قم: تمهید، چاپ اول.
مغنیه، محمدجواد، موسى دانش (1378 ش)، ترجمه تفسیر کاشف‏، قم: موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ اول.
مقاتل ­بن ­سلیمان (1423 ق)، تفسیر مقاتل ­بن ­سلیمان‏، بیروت‏: دارإحیاء التراث العربی‏، چاپ اول.
مهدوی­ راد، محمدعلی، حسین شجاعی (1402ش)، «بازخوانی معنا و مصداق «طاغوت» در قرآن کریم با رویکرد تاریخی- ریشه­شناختی»، مقاله پژوهشی، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شماره 76، سال بیست و نهم.
واحدى، على بن احمد (1415 ق)‏، الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالقلم‏، چاپ اول.
همایون، محمدهادی (1391)، تاریخ تمدن و ملک مهدوی، تهران: دانشگاه امام صادق: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، چاپ دوم.