تحلیل نظام تربیتی مراحل و مراتب ارتباط انسان با خدا از منظر مفسرین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تفسیرتطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. قم، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. قم، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. قم، ایران

چکیده

شرط اولیه و اساس در اتقان یافته‌ها پیرامون چیستی انسان و ساختار وجودی او، بهره‌مندی از منابع علمی موثق است. در میان منابع موجود، اتکای به قرآن به‌عنوان منبع اصیل، قطعی‌الدلاله و قطعی‌الصدور، انکارناپذیر است. به‌ویژه آنکه این متن مقدس، رسالت خود و رسول را هدایت و تربیت بشر معرفی کرده است. قرآن کریم کامل ترین رهاورد جاودانی و برترین نعمت الهی بر بشریت است که انسان تنها در سایه تعالیم آن می‌تواند به کمال نهایی و مقام انسانیت راه یابد. در این بین تحلیل ارتباط و تعامل انسان با خالق خویش ضروری می‌باشد. در این نگاشته که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته به دنبال بررسی مراحل ارتباط انسان با خدا و تبیین نظام قرآنی از این مراحل ارتباطی از منظر مفسرین فریقین هستیم. با بررسی انواع ارتباط انسان با خدا، دو مورد ارتباط اعتباری و وجودی کشف شده که ارتباط اعتباری مقدمه ای برای رسیدن به ارتباط وجودی دانسته شده است. در ارتباط اعتباری به 7 نوع ارتباط اشاره می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن اثیر، مبارک بن محمد (1426ق)، النهایة فى غریب الحدیث و الاثر، قم: دارالتفسیر.
ابن عاشور، محمد طاهر (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ.
ابن فارس، احمد بن زکریا (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام‌السلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375)، الإشارات و التّنبیهات، قم: البلاغه.
ابن‌قیّم جوزی، محمّد بن أبی‌بکر (1410ق)، تفسیر القرآن‌الکریم (ابن‌القیّم)، تحقیق مکتب الدّراسات و البحوث العربیّة و الإسلامیّة بإشراف شیخ ابراهیم رمضان. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن‌منظور، محمّد بن مکرم (1414ق)، لسان‌العرب، بیروت: دار الصادر.
اسکندرانی، محمد بن احمد (2010م)، کشف‌الاسرار، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بحرانی، سید هاشم (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
حقی، اسماعیل بن مصطفی (بی­تا)، روح‌البیان، بیروت: دارالفکر.
خانی، رضا و حشمت‌الله ریاضی (1372ش)، ترجمة بیان‌السّعاده فی مقامات العباده، تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌ نور.
خوارزمی، الموفق بن احمد البکری المکی الحنفی، (1411ق)، المناقب، مؤسسة النشر الإسلامی.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410)، العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم.
خورى شرطونى لبنانى، سعید (1992م)، اقرب الموارد فى فصح العربیه و الشوارد، بیروت: مکتبه اللبنان.
دهخدا، على‌اکبر (1337ش)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
رازی، ابوالفتوح (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فى غریب القرآن، بیروت، دارالعلم.
رضی، محمد بن حسین (بی­تا)، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، بی­جا.
سیوطی، جلال‌الدین (1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى.
شرتونی، سعیدالخوری (1403ش)، أقرب الموارد فی فصیح العربیة و الشوارد، قم - ایران، منشورات مکتبة‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1361ش)، التفسیر القرآن‌الکریم، به کوشش محمد خواجوی، قم: بیدار.
صدوق، محمد بن علی (1390ق)، من لا یحضره الفقیه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبائى، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیرالقرآن، قم: جامعه مدرسین.
ـــــــــــــــــــــــ (بی­تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با مقدمه و تعلیقات مرتضی مطهری، قم، انتشارات اسلامی.
طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: ناصر خسرو.
طوسی، محمد بن حسن (1413ق)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
قشیری نیشابوری، عبدالکریم هوازن (1998م)، الرساله القشیریه، چاپ معروف زریو و عبدالحمید بلطه­چی، دمشق.
عروسى حویزى، عبدعلى‌بن‌جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
کاشانی، عزالدین محمود (1381ش)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، چاپ عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی، تهران.
غزالی، محمد (1992م)، احیاء علوم‌الدین، بیروت.
فضل الله، محمد حسین (1419ق)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
قرشی، سیّد علی‌اکبر (1377ش)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
کلینى، محمدبن یعقوب (1365ش)، الکافى، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کاشانی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1372ش)، شرح منازل السائرین، قم: بیدار.
_________________ (1379ش)، لطایف الاعلام فی اشارات اهل الالهام، چاپ مجید هادی‌زاده، تهران.
گنابادی، سلطان محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعاده، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مجلسى، محمدباقر (1404ق)، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
محمود شحاته، عبدالله (1377ش)، اهداف و مقاصد سوره‌های قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مدنی، محمد (1412ق)، المجتمع الاسلامی کما تنظمه سورة النسا، قاهره: وزاره الاوقاف.
مصطفوی، حسن (1360ش)‏، التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم‏، ‌تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهرى، مرتضى (1361ش)، فطرت، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1381ش)، مجموعه آثار، قم: صدرا.
مکارم شیرازى، ناصر (1375ش)، پیام امام امیرالمؤمنین (ع)؛ شرح تازه و جامعى بر نهج‌البلاغه، قم: مدرسه امیرالمؤمنین ع.
مکارم شیرازی، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
واسطى زبیدى، سیدمحمد (1414ق)، تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت: دارالفکر.