مقایسه زبان عرف عام و عرف خاص قرآن با محوریت دیدگاههای علامه طباطبایی و محمدعابدالجابری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور تهران

2 گروه قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

امروزه دید‌گاه‌های گوناگونی درباره زبان قرآن مطرح و با توجه به دانش زبان‌شناسی، تقسیم‌بندی‌های متنوعی در این حوزه ارائه شده است. از جمله اهم  دسته‌بندی‌ها، تقسیم زبان قرآن به عرف عام و عرف خاص است. این دو دسته، شباهت‌های فراوانی با یکدیگر دارند؛ اما وجود معیارهای متفاوت در اندیشه طرفداران هر یک از آنها، موجب بروز تفاوت‌های معنایی قابل توجهی در زمینه تفسیر آیات الهی شده است. این نوشته با هدف بررسی مصداقی این دو حوزه در اندیشه دو تن از مفسران قرآن، یعنی علامه طباطبایی و محمدعابد الجابری تنظیم شده است. براین‌اساس، بحث دارای دو محور است: نخست هر یک از این گونه‌های زبانی قرآن، تعریف شده و سپس مصادیقی از تفاسیر مفسران مورد نظر در این راستا ارائه می‌شود. روش به کار رفته در این تحقیق، توصیفی تحلیلی و هدف مقاله، دستیابی به نظرات مفسران مذکور نسبت به گونه‌های زبانی قرآن و نقد دیدگاه آنهاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الجابری، محمدعابد، ۱۳۹۳، رهیافتی به قرآن کریم در تعریف قرآن، ترجمه محسن آرمین، تهران، نشر نی.
  2. ------------، ۲۰۰۹- ۲۰۰۸، فهم‌ القرآن الکریم، مغرب، الدار البیضاء.
  3. ابوزید، نصر حامد، ۱۳۸۰، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو.
  4. باطنی، محمدرضا، ۱۳۶۹، زبان و تفکر: مجموعه مقالات زبان‌شناسی، تهران، فرهنگ معاصر ایران.
  5. ----------، ۱۳۷۱، مجموعه مقالات پیرامون زبان و زبان‌شناسی، تهران، فرهنگ معاصر ایران.
  6. خویی، سیدابوالقاسم، ۱۴۲۰ و ششق، البیان فی تفسیر القرآن، قم، دارالثقلین.
  7. سالاری‌راد، معصومه و رسول رسولی‌پور، بهار ۱۳۸۶، «بررسی و تحلیل کارکرد زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی»، فصلنامه علمی- پژوهشی اندیشه نوین دینی، دانشگاه معارف اسلامی، ش ۸، صص ۸۵- ۸۲.
  8. شاکر، محمدکاظم، بهار و تابستان ۱۳۸۰، «جستاری در زبان قرآن»، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش ۲۴ و ۲۵، صص ۱۲۲- ۱۰۹.
  9. طباطبایی، محمدحسین، ۱۴۱۷ق، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱ و ۳ و ۷ و ۸ و ۱۴ و ۲۰، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه؛ دفتر انتشارات اسلامی.
  10. -----------، ۱۳۸۸، قرآن در اسلام، قم، بوستان کتاب.
  11. علیخانی، علی‌اکبر و همکاران، ۱۳۹۰، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، ج ، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  12. علوی، کامران، ۱۳۹۲، تفکر و زبان، چ ۲، تهران، دانشگاه پیام نور.
  13. قدردان قراملکی، محمد حسن، ۱۳۸۳، کلام فلسفی، قم، وثوق.
  14. مجلسی، محمد باقر، ۱۴۰۳ق، بحارالانوار، ج ۸۹، بیروت، دار احیاء الثرات العربی.
  15. معموری، علی، پاییز و زمستان ۱۳۸۶، «دانش زبان‌شناسی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی»، دوفصلنامه علمی- ترویجی قرآن و علم، مجتمع امام خمینی قم، ش ۱، صص ۱۷۶- ۱۶۱.
  16. محمدرضایی، محمد و همکاران، بهار و تابستان ۱۳۹۳، «علامه طباطبایی و زبان نمادین و انشایی در قرآن»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، دانشگاه پیام‌نور، ش ۴، صص ۱۱۴- ۹۵.
  17. معرفت، محمدهادی، ۱۳۸۵، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید.
  18. -------، بهار ۱۳۷۳، «شناخت زبان قرآن»، فصلنامه بینات،مؤسسه معارف اسلامی امام رضا قم، ش ۱، صص ۶۴- ۵۴.
  19. مهدوی‌راد، محمدعلی و دیگران، تابستان ۱۳۹۱، «قصه‌های قرآن در نگاه محمدعابد الجابری»، فصلنامه علمی- پژوهشی آموزه‌های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش ۱۵، صص ۱۰۰- ۷۳.
  20. نکونام، جعفر،۱۳۸۰، درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن کریم، تهران، هستی‌نما.
  21. ------، پاییز ۱۳۷۸، «عرفی بودن زبان قرآن»، فصلنامه علمی- پژوهشی صحیفه مبین، دانشگاه آزاد، ش ۲۰، صص ۲۵- ۱۳.
  22. نیل‌ساز، نصرت و دیگران، تابستان ۱۳۹۴، «معناشناسی زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن»، فصلنامه علمی- ترویجی پژوهش‌نامه معارف قرآنی، دانشگاه علامه طباطبایی، ش ۲۱، صص ۱۶۱- ۱۴۳.