1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2
دانشجوی کارشناسی رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگ و معارف اسلامی
چکیده
در بررسی روش تفسیری مفسران قرآن کریم، بررسی پیشزمینه اولین گام شمرده میشود. یکی از پیشزمینههای معرفتی ازوتریک (باطنی و نهان)، نگاه کمینهگرا یا بیشینهگرا داشتن مفسر نسبت به مسائل مختلف است. مسئلۀ اصلی این نوشتار بررسی زمینه‌های کمینه‌گرایی و بیشینه‌گرایی اثرگذار در روش تفسیری مفسران قرآن کریم است. با توجه به اینکه قرآن در درجۀ اول از محتوای دینی و مذهبی برخوردار بوده و همچنین به صورت یک متن است، لذا زمینه‌های کمینه‌گرایی و بیشینه‌گرایی مطرحشده در این مقاله هم تابعی از این دو ویژگی- دینی و ادبی- و ناظر به آنها است و به زمینه‌های دیگر پرداخته نشده است. از این رو در این نوشتار، دین، شریعت، متن (نصوص) و تأویل به عنوان چهار زمینۀ مهم در کمینهگرا یا بیشینهگرا بودن مفسران، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و اثرگذاری آن بر نوع فهم و تفسیر از آیات تبیین شده است. همچنین راه‌های احراز کمینهگرا یا بیشینهگرا بودن مفسر در هر کدام از زمینه‌ها نیز تبیین شده است.
پاکتجی، احمد، (1379)، «اصحاب حدیث»،دایره المعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم بجنوردی، ج9، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
پاکتچی، احمد، (1392(الف))، «پیجویی زمینه‌ها برای مباحث حقوق و اقتصاد در فقه اسلامی»، تأملاتی در مباحث فرهنگ اسلامی، به کوشش مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق ع.
پاکتچی، احمد، (1385)، «تأویل»،دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج14، به کوشش کاظم بجنوردی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
پاکتچی، احمد، (1392)، «کمینه‌گرایی و بیشینه‌گرایی در تاریخ فقه اسلامی»،تأملاتی در مباحث فرهنگ اسلامی، به کوشش مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
جوادی آملی، عبدالله، (1387)، شریعت در آینه معرفت، قم، اسراء.
خسروپناه، عبدالحسین، (1382)، انتظارات بشر از دین، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
خوئی، سید ابوالقاسم، (بیتا)، البیان فی تفسیر القرآن. قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
ذهبی، محمدحسین، (بیتا)، التفسیر و المفسرون بحث تفصیلی عن نشأه التفسیر. بیروت:دار احیاء التراث العربی.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، (1429)، الکافی. قم: دار الحدیث.
مجلسی، محمد باقر، (1403)، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
محمد عیسوی و همکاران، احمد، (1426ق)، فهرس المخطوطات الیمنیه، قم، نشر ستاره، ج اول.
محمدنام، سجاد، (1396)، «بازنگری شاخص‌های طبقه‌بندی روش‌های تفسیری»، رساله دکتری دانشکده الهیات دانشگاه قم، اساتید راهنما: جعفر نکونام، سیدرضا مؤدب.
محمدی مظفر، محمد حسن، (1392)، ظاهرگرایی در فهم قرآن، قم، نشر ادیا.
موسوی‌نژاد، سید علی، (1384)، تراث الزیدیه، قم، نشر ادیان.
هوشنگی، حسین، (1385)، «تأویل» قسمت: زمینه‌های کلامی و فلسفی تأویل، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج14، به کوشش کاظم بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
)