آسیب‌شناسی، چالش‌ها و موانع فرهنگ اسلامی با رویکرد قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

فرهنگ اسلامی در عصر حاضر کاستی‌هایی دارد که باید در رفع آنها بکوشد، تا خود را زایا و بارور نماید. برای رسیدن به فرهنگ اسلامی ایده‌آل راهی بس دشوار و موانعی سخت وجود دارد. از میان موانع ریز و درشت می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود. عدم فهم صحیح اسلام، عدم توجه به کارو تلاش و جهل و ناآگاهی. همچنین برای اینکه فرهنگ اسلامی به قدرت و قوت مورد نظر خود برسد، با چالش‌های اساسی مواجه است. امت اسلامی بدون ترس و واهمه، باید با این چالش‌ها روبرو شده و بر آنها چیره گردند. چالش‌های اساسی عبارتند از؛ باز اندیشی نسبت اسلام یا مدرنیته، تهاجم فرهنگی، عدم توان پیش‌بینی حوادث، مقابله با هرگونه افراطی‌گری و تاکید بر عنصر گفتگو، اتّحاد و افزایش قدرت داخلی؛ حل این مسائل باید سریع صورت گیرد. تا زمانی که امت اسلام تکلیف خود را با این مسائل، روشن ننموده است، رسیدن به نقطه ایده‌آل، محال و ناممکن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام.
آلبانی، محمد ناصرالدین، 1402ق ، منزلة السنة فی الاسلام، بیروت: دارالمکتب الاسلامی.
ابن درید، ابوبکر محمدبن‌الحسن، 1987م، جمهرة اللغة. رمزی منیر بعلبکی، بیروت- لبنان: دارالعلم للملایین، الطبعة الأولى.
ابن ماجه، 1418ق، السنن، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل.
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1405ق، لسان العرب، قم: ادب الحوزه.
استرآبادی، محمدامین، 1415ق، الفوائد المدنیة، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
الهی بخش، خادم حسین، 1409ق، القرآنیون و شبهاتهم حول السنة، الطائف: مکتبة الصدّیق.
ترمذی، محمد بن عیسی، 1418ق، السنن، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، 1398ق، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالفکر.
حکیمی، محمدرضا، محمد و علی، 1368 ش، الحیاة، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حنفی، حسن، 1409ق، علم الاستغراب، قاهره: دار الشروق.
خوئی، سیدابوالقاسم، 1382ش، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
راغب اصفهانی، حسین، 1412 ق، مفردات ألفاظ القرآن، سوریه: دار العلم.
الزبیدی، محمّد مرتضى، 1406ق، تاج العروس من جواهر القاموس، لبنان: دار مکتبة الحیاة، الطبعة الأولى.
سبحانی، جعفر، 1421، الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة، قم، انتشارات موسسه امام صادق (ع).
سیوطی، جلال‌الدین، 1404ق، الدّر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: نشر کتابخانه آیت الله مرعشی.
صادقی تهرانی، محمّد، 1434ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، بیروت، الأمیرة لطباعة و النشر.
صدوق، محمدبن علی بن بابویه، 1403هـ ق، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم.
طباطبائی، محمّدحسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى مدرسین حوزه علمیه.
طریحى، فخرالدین، 1375ش، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
فضل الله، سید محمّد حسین، 1419ق، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
مجلسی، محمدباقر، 1403هـ ق، بحارالانوار بدرر أخبار الأئمة الاطهار، بیروت- لبنان: دار احیاء التراث، موسسة الوفاء، الطبعة الثانیة.
مصطفوى، حسن، 1374ش، التّحقیق فی کلمات قرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
مظفر، محمدرضا، 1421ق، اصول الفقه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
منابع و مآخذ فارسی:
آشوری، داریوش، ١٣٩٣ ش، تعریفها و مفهوم فرهنگ، تهران: آگاه، چاپ پنجم.
ادوارد کورنیش، 1388ش، آینده پژوهی پیشرفته، نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روش‌های آینده پژوهی، ترجمه سیاوش ملکی‌فر، تهران: اندیشکده آصف.
جرالد بلیک، 1369ش، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دکتر میرحیدر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
جعفری، محمدتقی، 1386ش، فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو، تهران: موسسه تدوین و نشرآثار علّامه جعفری، چاپ سوم.
جوادی آملی، عبدالله، 1381ش، شریعت در آیینه معرفت، قم: نشر اسراء.
روح‌الامینی، محمود، 1372ش، زمینه فرهنگشناسی تألیفی در انسانشناسی فرهنگی و مردمشناسی، تهران: عطار، چاپ سوم.
شرفی، عبدالمجید، 1383ش، اسلام و مدرنیته، ترجمه مهدی مهریزی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
قرائتی، محسن، 1388ش، تفسیر نور، تهران: ناشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشى، سیدعلى‌اکبر، 1378ش، قاموس القرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ هشتم.
کلینى، محمدبن‌یعقوب، 1407هـ ق، اصول کافى، با ترجمه آیة الله شیخ محمدباقر کمره‌اى، قم: انتشارات اُسوه، چاپ اعتماد.
متز، آدام، 1369، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی، تهران انتشارات علمی فرهنگی.
مکارم شیرازى، ناصر، 1368ش، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم.
میرسپاسی، علی، 1384ش، تاملی در مدرنیته ایرانی، ترجمه جلال توکلیان، تهران: طرح نو.
نصر، سیدحسین، 1385ش، جوان مسلمان و دنیای متجدد، تهران: طرح نو.
نصیری، مهدی، 1387ش، اسلام و تجدد، تهران: انتشارات کتاب صبح.
وثوقی، منصور، ١٣٩١ش، مبانی جامعه شناسی، تهران: بهینه، چاپ بیست و دوّم.
یثربی، سیدیحیی، 1387ش، تفسیر روز، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
مجلات:
رهنمائی، احمد، 1389 ش، «آسیب‌شناسی فرهنگی»، نشریه معرفت، شماره 30، ص 26.
ممتحن، مهدی، 1390ش، «علل انحطاط فرهنگی از دیدگاه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 5، (ص145-172).
مهرگان، نادر، پاییز 1391ش، «مجله رفاه اجتماعی»، تهران: شماره 46، ( ص 29 تا 56).
سایت‌ها:
پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظّم رهبری، http://www.leader.ir
سایت خبرگزاری فارس. http://www.farsnews.com