نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه ولی عصر رفسنجان
چکیده
داستان قوم بنی‌اسرائیل بیشترین تکرار و تأکید را در بین قصص قرآنی به خود اختصاص داده است. تأکیدات قرآن که معجزه الهی و کتاب هدایت است بدون حکمت نیست. بی‌تردید یکی از مهمترین حکمت‌های توجه قرآن به داستان‌های بنی‌اسرائیل، عبرت آموزی رفتار این قوم برای امت اسلام است. از سوی دیگر در روایات شیعه و سنی بر تکرار رفتارهای قوم بنی‌اسرائیل توسط امت اسلام تأکید شده است. یکی از این موارد نحوه برخورد امت اسلام با وصی پیامبر اکرم(ص) می‌باشد و سؤال اصلی این است که آیا این برخورد با رفتار بنی‌اسرائیل با اوصیای پیامبرانشان شباهتی داشته و در امت اسلام تکرار شده است؟ با مطالعه‌ی رفتاری دو امت بنی‌اسرائیل و اسلام به صورت تطبیقی و تحلیلی می‌توان حداقل سه شباهت را ارائه نمود. اولین وجه شباهت، اختلاف و دو دستگی است که امت اسلام مثل قوم بنی‌اسرائیل پس از شنیدن ندای وحدت پیامبرشان، گرفتار آن شدند. دومین وجه شباهت، تکذیب پیامبران و عصیان و سرپیچی از فرامین آن‌هاست که در امت اسلام هم این تکذیب و عصیان در خصوص تعیین وصی بعد از پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. شباهت سوم پیمان شکنی است که امت اسلام بعد از وفات پیامبر اسلام(ص) از عهد و بیعتی که با وصی ایشان برقرار نموده بودند، برگشتند و پیمان شکنی بنی‌اسرائیل را تکرار نمودند. در این پژوهش در مرحله گرداوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و در مرحله پردازش از روش تحلیلی و تطبیقی استفاده شده است.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- آلوسی، سید محمود، 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ج1.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر، بی تا، التحریر و التنویر، بی‌جا: بی‌نا، ج25.
- ابن عربی، محی الدین، 1422ق، تفسیر ابن عربی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ج1.
- ابن عساکر، 1415ق، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، ج14.
- ابن کثیر، 1412ق، تفسیر ابن کثیر، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر و التوزیع، ج2.
- ابن ماجه، محمد بن یزید، بی‌تا، سنن ابن ماجه، بی‌جا: دار الفکر للطباعه و النشر، ج2.
- احمد بن حنبل، بی تا، مسند احمد، بیروت: دار صادر، ج3.
- بخاری، 1401ق، صحیح بخاری، بی‌جا: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، ج4.
- بغدادی، علاءالدین، 1415ق، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دارالکتب العلمیه، ج4.
- ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، 1422ق، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ج4.
- حاکم نیشابوری، بی‌تا، المستدرک، بی‌جا: بی‌نا، ج1.
- حقی بروسوی، اسماعیل، بی‌تا، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر، ج2.
- خطیب، عبدالکریم، بی‌تا، التفسیر القرآنی للقرآن، بی‌جا: بی‌نا، ج2.
- رازی، فخر الدین، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ج24.
- زمخشری، محمود، 1407ق، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، بیروت: دارا لکتاب العربی، چاپ سوم، ج3.
- سید بن قطب، 1412ق، فی ظلال القرآن، بیروت-قاهره: دار الشروق، چاپ هفدهم، ج2.
- سمرقندی، نصر بن محمد، بی‌تا، تفسیر بحر العلوم، بی‌جا، ج3.
- الصنعانی، عبدالرزاق، بی‌تا، المصنف، بی‌جا: منشورات المجلس العلمی، ج11.
- غزالی، ابوحامد، بی‌تا، مجموعه الرسائل، قاهره: المکتبه التوفیقیه.
- الطبرانی، 1405ق، المعجم الکبیر، بی‌جا: دار احیاء التراث العربی، ج6.
- طبری، ابن جریر، 1415ق، جامع البیان، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، ج10.
- قاسمی، محمد جمال‌الدین، 1418ق، محاسن التأویل، بیروت: دار الکتب العلیمه، چاپ اول، ج9.
- قرطبی، محمد بن احمد، 1364ش، الجامع لاحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ج14.
- مسلم، بی‌تا، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر، ج8.
- متقی هندی، 1409ق، کنز العمال، بیروت: مؤسسه الرساله، ج11
- مراغی، احمد بن مصطفی، بی‌تا، تفسیر مراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج3.
- مظهری، محمد ثناء الله، 1412ق، التفسیر المظهری، پاکستان: مکتبه الرشدیه، ج8.
- المناوی، 1415ق، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، بیروت: دار الکتب العلمیه، ج5.
)