شیوه گزینش و طبقه‌بندی روایات تفسیری با نگاه به تفسیر المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معارف اسلامی پیام نور، دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی (قرآن و متون اسلامی)،

2 عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

تفاسیر اثری ترکیبی است از روایات معتبر، روایات اسرائیلی؛ بنابراین، در مرحله اول باید روایات جعلی را از روایات معتبر تفکیک نمود. چنین نیست که روایات معتبر، در تفاسیر اثری همگی به عنوان تفسیر قرآن قلمداد شوند. روایات معتبر را باید طبقه‌بندی و از یکدیگر تفکیک نمود. هر روایت را در طبقه‌ای قرار داد که متناسب آن طبقه بوده و روایت با عنوان کلی که برای هر بخش قرار داده می‌شود، تناسب و سازگاری داشته باشد؛ زیرا برخی از روایات تفسیری در واقع تطبیق هستند، برخی به ظاهر و برخی به باطن آیات اشاره دارند، برخی از باب تمثیل بوده و برخی با توجه به فهم و درک مخاطب از ائمه معصومان(علیهم السلام) صادر شده‌اند. برخی را هم باید حمل بر تقیه نمود و از این گونه موارد که از زبان معصومان(ع) صادر شده است. این مقاله به بررسی شیوه طبقه بندی روایات تفسیری با تمرکز بر تفسیر المیزان پرداخته است، و پس از بحث درباره جدا سازی روایات جعلی و اسرائیلیات از غیر آن؛ راه‌های طبقه بندی روایات ذیل هر عنوان کلی را تحلیل نموده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (ترجمه تفسیر المیزان)
ابن منظور، محمدبن مکرم، (بی‌تا)، لسان العرب. بیروت: دارالارصاد.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمرو، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون.
بابایی، علی‌اکبر و دیگران، (1379ش)، روش‌شناسی تفسیر قرآن. تهران: سمت.
بحرانى، سیدهاشم، (‏1416ق)، البرهان فى تفسیر القرآن. چاپ اول، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة موسسه البعثه- قم‏، تهران‏: بنیاد بعثت‏. ‏
بهایی، محمد بن حسین، (1382ش)، الوجیزه فی علم الدرایه. ج1، قم: دارالحدیث.
پرچم، اعظم؛ نوذری، اعظم، (1389ش)، جایگاه سیاق و نظم موضوعی در تفسیر منشور جاوید، مشکاه، ش108.
جلالیان، حبیب الله، (1378ش)، تاریخ تفسیر قرآن کریم. چهارم، انتشارات اسوه.
جوادی آملی، عبدالله. (1384ش)، تفسیر تنسیم. چاپ پنجم، قم: اسرا.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، تفصیل ‏وسائل الشیعه لتحصیل مسائل الشریعه. چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
خویی، سید ابوالقاسم، (بی‌تا)، بیان در علوم و مسائل کلى قرآن. ترجمه، نجمى/ هاشم‌زاده هریسى.
داور پناه، ابوالفضل، (1375ش)، انوار العرفان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات صدر.
دیاری بیدگلی، محمدتقی، (1390ش)، آسیب‌شناسی روایات تفسیری. مطالعات تفسیری، شماره 6، ص84-45، قم، دانشگاه معارف اسلامی.
رشیدرضا، محمد، (بی‌تا)، تفسیر القرآن الحکیم، بیروت، دار المعرفه.
ابن فارس رازی، أحمد، (1420ق)، معجم مقاییس اللغه. چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سبحانی، جعفر، (1382ش)، روش تفسیر قرآن، قبسات، ش29.
سیوطی، جلال الدین، (1416ق)، الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
ــــــــــــــــ، (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم، کتابخانه آیة الله مرعشى.
صالح، صبحی، (1376ش)، علوم حدیث و مصطلحه، ترجمه عادل نادر علی، انتشارات اسوه.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی، (1378ش)، عیون أخبار الرضا (ع)، تهران انتشارات جهان.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (بی‌تا)، قرآن در اسلام. دفتر انتشارات اسلامی، قم.
ــــــــــــــــــــــ، (1374‏ش)، تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوى همدانى، چاپ پنجم‏، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن، (1372 ش)، مجمع البیان لعلوم القرآن. چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ــــــــــــــــــــ، (1365)، تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
طیب، سید عبدالحسین، (1378ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلام.
عجاج خطیب، محمد، (1409ق)، اصول الحدیث علومه و مصطلحه، بیروت: دار الفکر.
عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نور الثقلین. چهارم، قم: انتشارات اسماعیلیان.
عیاشى، محمد بن مسعود، (1380 ق)، ‏تفسیر العیاشی. تهران: چاپخانه علمیه.
غفاری صفت و صانعی پور، محمد حسن، (1388ش)، تلخیص مقباس الهدایه. ولی الله حسومی، اول، دانشکده اصول دین.
ــــــــــــــــــــــ، (1384ش)، دراسات فی علم الدرایه، اول. تهران: سمت.
فاضل لنکرانی، محمد، (1396ق)، مدخل التفسیر. اول، تهران: مطبعة حیدری.
فضلی، عبدالهادی، (1384ش)، اصول حدیث. محمد مهدی حقی و ابراهیم اقبال، اول، بین‌الملل.
فهیمی‌تبار، حمیدرضا، (1390ش)، روش تفسیر قرآن در مکتب اهل بیت. مجموعه مقالات بیست و هفتمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم، ج1، ص271-304، اول، اسوه.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1365 ش)، الکافی. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
کنعانی، سید حسین، (1384ش)، سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر، فصلنامه مشکاه، ش 87.
مامقانی، عبدالله، (1411ق)، مقباس الهدایه، بیروت، موسسه آل البیت.
مسعودی عبدالهادی، (1389ش)، آسیب شناختِ حدیث، قم، زائر.
مجلسى، محمد باقر، (1404ق)، ‏‏ بحار الأنوار. مؤسسه الوفاء بیروت – لبنان.
معارف، مجید، (1376ش)، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه. دوم، پژمان.
معرفت، محمد هادی، (1380ش)، تفسیر و مفسران. قم، موسسه فرهنگی التمهید.
مکارم شیرازى، ناصر، (1374 ش‏)، تفسیر نمونه. چاپ اول‏، تهران‏: دار الکتب الإسلامیه.
مؤدب، سیدرضا، (1383ش)، درسنامه درایه الحدیث. اول، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
نکونام، جعفر، (1378ش)، روش تفسیر ظاهر قرآن، صحیفة مبین، ش2.