بررسی انتقادی روایات تفسیری ذیل آیات 112 تا 115 سوره ی مائده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد تفسیر قرآن کریم. تالش، ایران

2 استادیار تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. آمل، ایران

چکیده

آیات 112 تا 115 سوره­ ی مائده، پیرامون درخواست حواریون از عیسی (ع)، پیرامون نزول مائده ­ی آسمانی جهت اطمینان قلبی و اجابت این درخواست توسط خداوند متعال است. پیرامون این آیات، روایات تفسیری از سوی فریقین در موضوع کیفیت نزول مائده ­ی آسمانی، مصداق مائده­ ی نازل شده، عذاب به دلیل سرپیچی از فرمان ­های مطرح شده پس از نزول مائده و... مطرح گردیده است. این پژوهش در صدد است با اتخاذ روش تحلیل انتقادی به نقد روایات تفسیری فریقین، ذیل آیات 112 تا 115 سوره­ ی مائده بپردازد. بررسی­ ها نشان می ­دهد اختلاف قرائت در «یستطیع» در آیه ­ی 112  که در روایات تفسیری شیعه و اهل سنت مطرح گردیده، موجب تغییر معنا و مقصود خداوند از آیه ­ی شریفه گردیده و غیرقابل ­پذیرش است. نوع غذای نازل شده در روایات تفسیری مختلف است و اختلاف روایات در این زمینه بسیار است؛ به ­گونه­ ای که برخی روایات آن را نان و گوشت، گروهی نان و ماهی و دست ه­ای میوه می­دانند. روایات تمام نشدن غذا تا روز قیامت با آیه ­ی شریفه که در آن از شهادت شاهدان در زمانی خاص سخن به میان آورده، در تعارض است. روایات مسخ بنی ­اسرائیل پس از این واقعه به صورت حیوانات خاص، با نص آیه­ی شریفه ­ی  115 که در آن از عذابی مثال ­نزدنی سخن به میان آمده، در تعارض است؛ چون عذاب مسخ قبلاً در مورد بنی ­اسرائیل در ماجرای موسی (ع) مطرح گردیده بود. همچنین روایات مبنی بر مسخ که در آن­ها، به وجود آمدن برخی حیوانات به دلیل برخی گناهان انسان عنوان شده، با داده­ های علوم تجربی و زیستی در تعارض است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
آشناور، مهدی و همکاران، (۱۳۹۷). «اعتبارسنجی نقد حدیث بر پایه علوم تجربی»، مطالعات فهم حدیث، سال پنجم، شماره 1، پاییز و زمستان.
ابن­جوزی، عبدالرحمن ­بن علی (1422ق). زادالمسیر فی علم ­التفسیر، بیروت: دارالکتاب ­العربی.
بلخی، مقاتل­ بن سلیمان (1423ق). تفسیر مقاتل­ بن سلیمان، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
ــــــــــــــــــ (1390). معجم رجال ­الحدیث، قم: دارالثقافیۀ.
خویی، سید ابوالقاسم (1385). البیان فی تفسیر القرآن، بی­جا: مؤلف.
ابن ­ابی ­حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). ریاض: مکتبۀ نزار الباز.
ابن­ عاشور، محد بن طاهر (بی­تا). تفسیر التحریر و التنویر، بی­جا: بی­نا.
بلاغی، محمدجواد (1405ق). الهدی الی دین مصطفی، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی.
جعفری، یعقوب (1375). تفسیر کوثر، قم: هجرت.
جوادی‌آملی، عبدالله (1388). تفسیر تسنیم، قم: اسرا.
دیاری بیدگلی، محمّدتقی (۱۳۹۰). «نقش و کارکرد روایات تفسیری معصومان (ع) با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی»، حدیث پژوهی: بهار و تابستان، شماره ­ی 5، ص43-68.
رامیار، محمود (1369). تاریخ قرآن، تهران: امیرکبیر.
رشیدرضا، محمد (بی­تا). تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفۀ.
سیوطی، جلال­ الدین عبدالرحمن (1404ق). الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت­ الله مرعشی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1372). قرآن در اسلام، قم: انتشارات اسلامی.
ــــــــــــــــــــــ (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه­ ی مدرسین وابسته به حوزه­ ی علمیه.
طبرسی، فضل­ بن الحسن (1372). مجع ­البیان فی تفسیر القرآن، تهران: فراهانی.
عاملی، محمدجواد (1419ق). مفتاح­ الکرامۀ، قم: انتشارات جامعه ­ی مدرسین.
علوان، عبدالله بن ناحص (1427ق). إعراب القرآن الکریم، مصر: دارالصحابۀ.
عیاشِی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر عیاشی، تهران: مکتبۀ العلمیۀ الإسلامیۀ.
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم (1410ق). تفسیر فرات کوفی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
قرشی بنابی، علی ­اکبر (1371). قاموس ­القرآن، تهران: ایرانسال.
کلینی، محمد بن یعقوب (1380). کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
متولی، عبدالحمید محمود (1420ق). أضواء علی مناهج بعض ­المفسرین من زوایا علوم القرآن، بیروت: اسلامیه.
مراغی، احمد بن مصطفی (بی­تا). تفسیر مراغی، بیروت: دارإحیاء التراث­ العربیۀ.
مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب.
معرفت، محمدهادی (1371). آموزش علوم قرآن، تهران: سازمان تبلیغات  اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامی.
میرباقری، محسن (1380). ظاهر قرآن، باطن قرآن، تهران: بی­جا.