روش به کارگیری سیاق نخست، جهت کشف غرض سوره در گفتمان تدبر؛ مطالعه ی موردی سوره ی احزاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سبزوار، سبزوار، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

در مطالعات نوین تدبری، سیاق نخست به عنوان عاملی ویژه در کشف غرض سوره معرفی شده است. به گونه ­ای که این عامل می تواند فرآیند غرض ­شناسی را تدقیق و تسریع بخشد. اما تاکنون درباره ­ی روش به­ کارگیری سیاق نخست در کشف غرض، صحبتی به میان نیامده است و شیوه ­ی به­ کارگیری آن در فرآیند غرض ­شناسی بحث نشده است؛ از این رو، این پژوهش بر آن است تا با به ­کارگیری روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ­ای و الکترونیکی، روش به ­کارگیری سیاق نخست در فرآیند کشف غرض را رونمایی کند. در این روش، در اولین گام، محور سیاق نخست با استفاده از قواعدی چون «حذف»، «سبقت ذکری» و «کثرت ذکری» تعیین می­ شود و سپس با غرض به­ دست ­آمده از کل سوره مقایسه می ­شود تا درستی آن تأیید و تأکید شود یا نواقص احتمالی آن برطرف گردد. سوره ­ی احزاب، مطالعه موردی است که این روش روی آن پیاده ­سازی شده است. دستاورد مطالعه ­ی موردی نشان می ­دهد که سیاق نخست از جایگاه مهمی در کشف غرض برخوردار است و عناصر قابل ­توجهی از غرض سوره را به دست می­ دهد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن عاشور، محمدطاهر (۱۴۲۰). تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
‏حجازى، محمدمحمود (۱۴۱۳). التفسیر الواضح، بیروت: دارالجیل.
حکم ­آبادی، حجت ­الله و همکاران (۱۳۹۸). «کشف استدلالی ساختار و غرض سوره­ ی مبارکه احزاب»، کتاب قیم، ش 21، ص 38-7.
زحیلى، وهبه (۱۴۱۱). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق: دار الفکر.
صبوحی طسوجی، علی (۱۳۸۸). روش تدبر در سوره ­های قرآن کریم، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
طباطبایى، محمدحسین (۱۳۹۰). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی.
طبرسى، فضل بن حسن (۱۳۷۲).‏ مجمع ­البیان فی تفسیر القرآن‏، تصحیح فضل ­الله یزدى طباطبایى – هاشم رسولی، تهران: ناصرخسرو.
طنطاوى، محمدسید (۱۹۹۷). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره: نهضة مصر.
طوسى، محمد بن حسن (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فخررازى، محمد (۱۴۲۰). التفسیر الکبیر (مفاتیح ­الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قرشى، على ‏اکبر (1375). تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
قرطبى، محمد بن احمد (۱۳۶۴). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
قطب، سید (۱۴۲۵). فى ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
قمى، على بن ابراهیم (۱۳۶۳). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
لایقی، فاطمه و عباس همامی (۱۳۹۹). «ساختار معنایی سوره­ ی «احزاب» و جایگاه آیه ­ی تطهیر در آن»، پژوهش نامه ­ی قرآن و حدیث، ش 26، ص 280-255.
مدرسى، محمدتقى (۱۴۱۹). من هدى القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
مراغى، احمدمصطفى (بی­تا). تفسیر المراغى، بیروت: دارالفکر.
مکارم شیرازى، ناصر (۱۳۷۱). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.