بررسی روش تفسیری و اعتبار تفسیر نور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه خانواده پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. قم، ایران

2 فارغ التحصیل سطح 3 تفسیر و علوم قرآنی جامعه الزهرا (س). قم، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآنی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

تفسیر نور آموزه‌های قرآن را در صحنه‌های عملی زندگی، ارائه داده و با کاربردی کردن توصیه‌های قرآن بین مردم و قرآن پیوند برقرار کرده است. از آنجا که اقبال عمومی گسترده­ای به این تفسیر شده است و در برداشت­های آن ملاحظاتی وجود دارد، لازم است اعتبار آن بررسی شود. این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی اعتبار محتوای تفسیر نور بر اساس قواعدی می‌پردازد که مفسران برای دستیابی به مراد خداوند به کار گرفته‌اند.
بررسی 25 جزء قرآن در تفسیر نور بیان گر آن است که مؤلف در هیچ مورد به بررسی قرائات متعدد نپرداخته و در بررسی مفاهیم لغات قرآن روش اجتهادی نداشته و صرفاً در برخی آیات معنای کلمات را بیان کرده و از این مقدار برخی معناها را به منبعی ارجاع نداده است. در تفسیر آیات به قواعد عربی توجه شده که علاوه بر آن در موارد متعددی از سیاق و در موارد بسیار کمی از مسلّمات عقلی و علمی و بیشتر از آیات همسو و روایات استفاده شده است که منبع اصلی این تفسیر، آیات و روایات بوده است. مؤلف با تجمیع مفاهیم مشابه ذیل عنوان مناسب، تقسیم‌بندی کردن مفاهیم، کالبدشکافی و ارائه مفاهیم در قالب اشکال منطقی، تقطیع مناسب آیات و دقت در وجوه تشابه به تفسیر آیات پرداخته است. روش این تفسیر، آمیزه‌ای از روش نقلی و اندکی اجتهادی و در موارد فراوانی ذوقی در قالب پیام‌ها و نکات قرآنی است. گرایش این تفسیر بیشتر تربیتی و اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (ترجمه ناصر مکارم شیرازى)، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، قم، چاپ: 2، 1373ش.
ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (۱۴۰۴ق). شرح نهج البلاغة، قم.
ابن‌فارس، احمد بن فارسی بن زکریا (بی­تا). معجم مقاییس اللغه، تحقیق و ضبط: عبدالسلام هارون، قم: دارالکتب العلمیه.
ابن‌منظور، محمد بن مکرّم (۱۴۰۸ق). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آذرنوش، آذرتاش (۱۳۸۳). فرهنگ معاصر عربی به فارسی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
بابایی، علی‌اکبر و دیگران (۱۳۸۱). روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
_____________ (۱۳۹۴). قواعد تفسیر قرآن، قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
_____________ (۱۳۸۱). مکاتب تفسیری، جلد اول، قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
جلیلی، سید هدایت­ الله (۱۳۸۷). تفسیر موضوعی، چیستی، بنیان‌ها و پیش‌فرض‌ها، قم: بوستان کتاب.
جوهری، اسماعیل‌ بن حماد (۱۴۲۸ق). معجم الصحاح، قاموس عربی – عربی، اعتنی به خلیل مامون شیحا، بیروت: دارالمعرفه.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین (۱۴۰۴ق). مفردات غریب القرآن، بی­جا: دفتر نشر کتاب.
رجبی، محمود و دیگران (۱۳۹۰). روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رشیدرضا، محمد (بی­تا). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر به تفسیر المنار للمحمد عبده، بی‌جا: دارالفکر.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (۱۳۸۷). منطق تفسیر قرآن (1)، تدوین دفتر تدوین متون و برنامه‌ریزی درسی، قم: جامعه المصطفی العالمیه.
زبیدی، محمدمرتضی (۱۴۰۹ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بی­جا: دار الهدایه.
زمخشری، ابوالقاسم محمود بن عمر (۱۹۹۶م). اساس البلاغه، بیروت: مکتبة لبنان.
سبت، خالد بن عثمان (۱۴۲۶ق). قواعد التفسیر جمعاً و دراسةً، القاهره: دار ابن‌عفان؛ الریاض: دار ابن القیّم.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه (بی­تا). التوحید، قم: جامعه مدرسین.
صنعت‌پور امیری، حسین (۱۳۹۵). نیم‌قرن تدریس و تبلیغ (حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی)، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی­تا). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جامعه مدرسین.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۵ق). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین(۱۹۸۵م). مجمع البحرین، بیروت: مکتبة الهلال.
عمید، حسن (۱۳۷۲). فرهنگ عمید (دو جلدی)، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
فیروزآبادی، مجدالدین محمد بن یعقوب (۱۹۹۱م). القاموس المحیط، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فیّومی، احمد بن محمد (بی­تا). المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر، بی­جا: دارالجمهره.
قرائتی، محسن (۱۳۸۳). تفسیر نور (12 جلدی)، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
الکلینی الرازی، ابی‌جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق (بی­تا). اصول کافی (4 جلدی)، جلد چهارم با ترجمه و شرح هاشم رسولی، شیراز: انتشارات علمیه اسلامیه.
_____________  (۱۴۲۹ق). الکافی، قم: ط - دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
مختاری، رضا (۱۳۹۱). زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی حجت‏الاسلام والمسلمین محسن قرائتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۷۵). قرآن شناسی، تحقیق و نگارش محمود رجبی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
معین، محمد (۱۳۷۱). فرهنگ معین، تهران امیرکبیر.
مکارم، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مؤدب، سیدرضا (۱۳۸۸). مبانی تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه.
__________ (۱۳۸۶). روش‌های تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه.