دانشیار گروه علوم قرآنی دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. آمل، ایران
10.22049/quran.2024.28766.1416
چکیده
فهم و استنطاق مراد خداوند در قرآن کریم پس از نزول، از اساسی‌ترین مسائل مطالعات دین‌پژوهانه محسوب می‌شود. مستفاد از صراحت و اشارت آیات و روایات، سهولت و صعوبت سطحی از معانی و مراتب حقایق قرآن است. مسئله‌ی اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی نگارش یافته، کنکاش از مبانی سهولت و صعوبت فهم قرآن با محوریت دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی است. این مقاله مبانی سهولت فهم قرآن را عبارت از «مفاد برخی از اوصاف قرآن»، «مدلول التزامی تنوع خطابات قرآن»، «دعوت همگان به تامل در مفاهیم آن»، « تحدی قرآن»، «روایات عرض حدیث و روایات متعارض بر قرآن»، «توصیه به تمسک به قرآن» و... دانسته است؛ چنان که معارف فوق بشری و بسیار عمیق در قالب الفاظ محدود، فاصله زمانی و مکانی و اجتماعی مخاطبان با زمان نزول، اکتناه‌ناپذیری حقایق قرآن، اشتمال قرآن بر الفاظ و عباراتی که در ظهور و خفای مراد خداوند یکسان نیستند. اشتمال همه‌ی آیات بر ظاهر، باطن، تأویل، حدَ و مطلع و لایه‌های طولی و عرضی متعدد و مدلولات فراعرفی و فرادلالی، تجلی خداوند در قرآن، اتصال قرآن به عنوان «حبل ممدود» به مرحله‌ی الهی «ام الکتاب»، تلقی مفسران عارف شیعه که تأویل قرآن را تطبیق کتاب جمعی قرآن با کتاب آفاقی و انفسی دانسته و مفاهیم و واژه‌های قرآن را مشتمل بر شریعت، طریقت و حقیقت دانسته‌اند و ... . همگی از مبانی صعوبت فهم قرآن شمرده می‌شود.
)