بررسی طرح‌واره‌های تصویری حرف «فی» در قرآن با تکیه بر نظریة جانسون در معناشناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته ی دانشکده علوم قرآنی زاهدان

2 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

خداوند در کلامش به دلیل هدف‌مندی در هدایت، همه‌ قوای انسان را برای درک معارفش به خدمت گرفته است. مهمترین قوه‌ وجودی انسان قوه‌‌ شناختی اوست و از آن‌جایی که طرح‌واره‌های تصویری از طریق تجارب روزمره به دست می‌آیند، به راحت‌ترین شکل ممکن عملکرد شناختی انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. خداوند هم از راه طرح‌واره‌های تصویری که با حروف طرح‌ریزی شده‌اند، کلام فرا بشری را در سطح درک انسان جاری کرده است. از این رو، نوشتار حاضر به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی طرح‌واره‌های تصویری ایجاد شده با حرف «فی» در قرآن پرداخته است. از جمله طرح‌های تصویری که با تکیه بر نظریه‌ جانسون در این نوشتار مطرح شده‌اند، طرح‌واره‌ جهتی، مهارشدگی، حرکتی، نیرو، همسانی و موجودیت و... است که از این طریق مفاهیم انتزاعی در قالب تصاویری پیش چشمان مخاطب قرآن، قابل فهم و قابل لمس شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید، با ترجمه‌ ناصر مکارم شیرازی.
افخمی، علی، اصغری، زهرا؛ (1391ش)، «چگونگی اشتقاق مفاهیم غیر مکانی از مفهوم مکانی حرف اضافه‌ "در" در حوزه‌ معناشناسی شناختی و بر اساس نظریه‌ LCCM» فصل‌نامه‌ زبان پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، ش7، (صص27-48).
باقری خلیلی، علی اکبر و محرابی کالی، منیره؛ (1392ش)، «طرح واره چرخشی در غزلیات سعدی و حافظ شیرازی»، فصلنامه علمی - پژوهشی نقد ادبی، س 6، ش 23 (صص 125-148).
پور ابراهیم، شیرین، گلفام، ارسلان، آقا گلزاده، فردوس، کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ (1388ش)، «بررسی زبان شناختی استعاره‌‌ جهتی بالا / پایین در زبان قرآن رویکرد معنی‌شناسی شناختی»، ش12، مجله‌ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، (صص 55 -81).
حسینى شاه عبدالعظیمى حسین بن احمد؛ (1363 ش‏)، تفسیر اثنا عشرى، تهران‏: انتشارات میقات‏، چ 1‏.
خسروی، سمیرا، خاکپور، حسین، دهقان؛ (1393ش)، «بررسی طرح‌های تصوری در معناشناسی شناختی واژگان قرآن (با تمرکز بر طرح حجمی، حرکتی و قدرتی)»، پژوهش­های ادبی – قرآنی، ش4، (صص94-112).
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، ج‏4، بیروت، دار القلم، چ اول.
روشن، بلقیس، یوسفی راد، فاطمه، شعبانیان، فاطمه؛ (1392ش)، «مبنای طرح واره استعاره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شرق گیلان»، مجله: زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش2، (صص94-75).
صاحب بن عباد؛ (1414ق)، المحیط فى اللغة، ج‏7، تحقیق: آل یاسین، محمدحسن، بیروت: عالم الکتب.
صفوی، کورش؛ (1382ش)، «بحثی درباره‌ طرحواره‌های تصوری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی»، مجله: نامه فرهنگستان، ش21، (صص85-65).
طباطبایى، محمد حسین‏؛ (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، ج17، قم‏، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن؛ (1372 ش‏)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: محمد جواد بلاغى‏، تهران‏: انتشارات ناصر خسرو.
طیب، عبد الحسین؛ (1378ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات اسلام.
عموزاده، محمد، بهرامی، فاطمه، (1391ش)، «ساخت افعال سبک بر اساس زبان‌شناسی شناختی»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، ش4، (صص205-181).
فخر رازى، محمد بن عمر؛ (1420 ق)‏، مفاتیح الغیب‏، بیروت‏: دار احیاء التراث العربی.
قائمی‌نیا، علیرضا؛ (1390ش)، معناشناسی شناختی قرآن، تهران، انتشارات: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قرائتى، محسن؛ ‏ (1383ش‏)، تفسیر نور، تهران‏: مرکز فرهنگى درس­هایى از قرآن.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، حاجیان، خدیجه؛ (1389ش)، «استعاره‌های جهتی قرآن با رویکرد شناختی»، فصلنامه علمی - پژوهشی نقد ادبی. س 3، ش 9، 1389 (صص 139-115).
گلفام، ارسلان، یوسفی‌راد، فاطمه؛ (1385ش)، «بررسی حروف اضافه مکانی در چارچوبِ شناختی: مطالعه موردی حرف اضافه "در/ توی"»، مجله زبان و زبا نشناسی، دوره2، ش3، (صص:46-33).
محمد قاسمی، حمید؛ (1387ش)، جلوه‌های از هنر تصویر آفرینی در قرآن، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مکارم شیرازی، ناصر؛ (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.