نقد و تحلیل انگاره گناهان اعتقادی پیامبران (ع) در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بر اساس دلایل استوار عقلی و نقلی، انبیای الهی معصوم از ارتکاب گناه هستند و مذاهب اسلامی با وجود اختلاف در محدوده آن، عصمت انبیای الهی را پذیرفته‌اند. این پژوهش، که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه‌ای است و در نحوه استناد داده‌ها، از شیوه اسنادی پیروی می‌کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می‌باشد، برون رفت‌های مربوط به گناهان اعتقادی غیر از شرک‌ورزی و عمل مشرکانه را که شامل 1) عدم یقین حضرت ابراهیم (ع) به معاد؛ 2) استناد گمراه‌گری به خداوند توسط حضرت موسی (ع)؛ 3) عمل اعتراض‌آمیز حضرت یونس (ع) در روی گردانی از مردم و خدا؛ 4) باور به گزاف در ثواب و عقاب در میزان الهی توسط حضرت عیسی (ع)؛ 5) توکّل نکردن حضرت یوسف (ع) بر خداوند؛ 6) تردید حضرت زکریا (ع) در قدرت الهی است و در متون آیات و روایات به پیامبران (ع) استناد داده شده است، گردآوری، تحلیل و بررسی و نقد نموده و دیدگاه برگزیده در تمامی زمینه‌های یاد شده را ذکر نموده است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم، ﺗﺮﺟﻤﻪ: ﻓﻮﻻدوﻧﺪ، ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪى، (1415ق)، ﺗﻬـﺮان: دار اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ، دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎرﻳﺦ و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ.
  2. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، (بی تا)، شرح نهج البلاغة، (تحقیق: محمد أبو الفضل ابراهیم)، بی جا: دار احیاء الکتب العربیة عیسى البابی الحلبی و شرکا.
  3. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، (۱۴۱۲ق)، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. ابن عربی، ابوعبدالله محیی الدین، (1422ق)، تفسیر ابن عربی، تحقیق: مصطفی رباب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
  5. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419ق)، التفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
  6. ابن کمونه، سعد بن منصور، (۱۴۰۲ق)، الجدید فی الحکمه، بغداد: جامعه بغداد.
  7. ابن‏ابى‏جامع، على بن حسین، (1413ق)، الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز (عاملى)، قم: دار القرآن الکریم، چاپ اول.
  8. ابن‏عاشور، محمدطاهر،(1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول.
  9. ابو السعود، محمد بن محمد، (بی‌تا)، تفسیر ابی السعود، ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  10. ابو سریع، زکی محمد، (۱۴۱۶ق)، ارشاد الساری الی درر تفسیر البیضاوی، قاهره: دار الطباعه المحمدیه.
  11. ابوحیان، محمد بن یوسف، (۱۴۲۰ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
  12. اصفهانى، مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
  13. آلوسی، محمود بن عبدالله، ۱۴۱۵ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  14. بلاغی، محمدجواد، (۱۴۰۵ق)، الهدی الی دین المصطفی، بیروت: موسسه الاعلمی ‌للمطبوعات.
  15. بیضاوی، عبدالله بن عمر، (۱۴۱۸ق)، انوار التنزیل و اسرار التاویل (تفسیر بیضاوی)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  16. تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر، (1401ق)، شرح المقاصد فی علم الکلام، پاکستان: دار المعارف النعمانیة.
  17. ثعالبی، أبو زید عبد الرحمن بن محمد بن مخلوف، (1418ق)، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، تحقیق: شیخ محمد علی معوض والشیخ عادل أحمد عبد الموجود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
  18. حقی، اسماعیل بن مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
  19. حیدری، کمال، (۱۴۲۶ق)، عصمه الانبیاء فی القرآن، قم: دار فراقد.
  20. خازن، على بن محمد، (1415ق)، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
  21. خمینى، سید روح اللّه موسوى، (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
  22. رازى، فخر الدین محمد بن عمر،(1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
  23. رازی، فخر الدین محمد بن عمر، (1400ق)، المحصول فی علم الأصول، طه جابر فیاض العلوانی، ریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، چاپ اول.
  24. رازی، فخر الدین محمد بن عمر، (1421ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  25. رازی، فخر الدین محمد بن عمر، ۱۹۸۸م)، عصمةالانبیاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  26. زحیلی، وهبة بن مصطفی، (1418ق)، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعة و المنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.
  27. زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامص التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
  28. سبحانی تبریزی، جعفر، (1420ق)، رساله فی التحسین و التقبیح العقلیین، قم: موسسه امام صادق (ع).
  29. سبحانی، جعفر، (1427ق)، بحوث فی الملل و النحل، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  30. سید مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین، (1405ق)، رسائل الشریف المرتضى، قم: دار القرآن الکریم، چاپ اول.
  31. سید مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین، (بی‌تا)، تنزیة الانبیاء علیهم السلام، قم: دار الشریف الرضی.
  32. شنقیطی، محمد بن محمد المختار، (1415ق)، اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  33. شوشتری، نورالله بن شریف الدین، (1409ق)، احقاق الحق و ازهاق الباطل، تحقیق آیت الله مرعشی، قم: کتابخانه حضرت آیت الله العظمی‌مرعشی نجفی (ره).
  34. شوکانی، محمد بن علی، (بی‌تا)، فتح القدیر، عالم الکتب.
  35. صابونی، محمد علی، (1421ق)، صفوه التفاسیر تفسیر للقرآن الکریم، بیروت: دار الفکر.
  36. صنعانی، عبدالرزاق بن همام، (1411ق)، تفسیر القرآن العزیز، بیروت: دار المعرفه.
  37. طباطبایى، محمّدحسین، (1393ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، بیروت: مؤسّسة الاعلمى للمطبوعات.
  38. طبرسی، امین الدین ابوعلی الفضل بن الحسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
  39. طبری، محمد بن جریر، (1420ق)، جامع البیان فی تأویل القرآن (تفسیر الطبری)، تحقیق أحمد محمد شاکر، مؤسسة الرسالة. چاپ اول.
  40. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  41. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
  42. عاملى، سید جواد بن محمد حسینى، (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  43. عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، (1402ق)، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  44. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم.
  45. عینی، محمود، (بی‌تا)، عمده القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  46. فیومی، احمد بن محمد، (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: موسسه دار الهجرة.
  47. قاسمی، محمد جمال الدین، (1418ق)، محاسن التاویل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  48. قطب، سید، (1412ق)، فی ظلال القرآن، قاهره: دار الشروق للنشر و التوزیع.
  49. قمی‌مشهدی، محمد بن محمدرضا، (۱۴۰۷ق)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم: جماعه المدرسین، موسسه النشر الاسلامی.
  50. قیصری، داود بن محمود، (1387ش)، شرح فصوص الحکم، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌فرهنگی.
  51. کاشانی، فتح‎الله بن شکرالله، (۱۳۳۳ش)، تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: علمی.
  52. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  53. لنکرانى، محمد فاضل موحدى، (1409ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- النجاسات و أحکامها، قم چاپ اول.
  54. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، (۱۴۰۳ق)، بحار الأنوار، بیروت: موسسه الوفاء.
  55. معرفت، محمدهادی، (1374ش)، تنزیه انبیاء، قم: نبوغ.
  56. مقریزی، احمد بن علی، (1420ق)، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  57. نحاس، أبی جعفر، (1409ق)، معانی القرآن الکریم، المملکة العربیة السعودیة: جامعة أم القری.
  58. نصیرالدین طوسی، خواجه محمد ابوجعفر، (1373ش)، اوصاف الاشراف، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
  59.  نظام الاعرج، حسن بن محمد، (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
  60. واحدی، علی بن احمد، (۱۴۱۵ق)، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار القلم.
  61.  هیثمی، علی بن ابوبکر، (۱۴۰۸ق)، ‏مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دار الکتب العلمیة.