بررسی مولفه‌های عزت‌نفس در قرآن و عهد قدیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

از جمله موضوعات اخلاقی در عرصه زندگی فردی و اجتماعی، «عزت­نفس» است. عزت­نفس، به عنوان یکی از صفات ارزشمند، در ساماندهی زندگی دنیوی و اخروی اثربخش بوده و در بروز رفتار‌های نیکو نیز بسیار مؤثر است. این موضوع نقش مهمی در جهت‌دهی نفس انسان در مقابل خداوند داشته و اسباب عظمت هر فرد در برابر سایر موجودات را فراهم می‌آورد. به همین جهت نسبت به سایر صفات و مفاهیم اخلاقی اهمیت ویژه‌ای داشته است. ازاین‌رو، قرآن و عهدقدیم در آیات متعدد خود، به مسأله عزت­نفس اشاره نموده و اسباب و مصادیق آن را بیان فرموده‌اند. این نوشتار با کنکاش در آیات قرآن و عهدقدیم و تفسیر آیات، برخی از مولفه‌های عزت­نفس نظیر: «ایمان»، «قوم برگزیده»، «ابن­الله»، «تقوا» و «تواضع» را توصیف نموده، سپس با بررسی و بیان نقاط اشتراک و افتراق این مؤلفه‌ها، مفاهیم مذکور را تحلیل نموده است. سرچشمه عزت­نفس انسان از آنجاست که انسان شبیه به خدا آفریده شده است. این مطلب، از نقاط اشتراک عهدقدیم با قرآن است و از نکات افتراق برگزیدگی قوم یهود و مسأله ابن­الله است که در قرآن برگزیدگی و ابن الله بودن مسلمانان طرح نشده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم، با ترجمه فولادوند.
ابن فارس بن زکریای الرازی، حسین ابن احمد؛ (1422ق)، معجم المقاییس اللغه، محقق عبدالسلام محمدهارون، داراحیا التراث العربیه.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم افریقی مصری؛ (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالعباد.
اپستاین، ایزیدور؛ (1388ش)، یهودیت بررسی تاریخی، موسسه پژوهشی حکت و فلسفه ایران، تهران: چاپ دوم .
امین، محسن؛ (1345ش)، اعیان الشیعه، ترجمه کمال موسوی، تهران: اسلام.
انوری، حسن؛ (1381ش)، فرهنگ بزرگ سخن، (هشت جلدی)، تهران: سخن.
آذرتاش آذرنوش؛ (1379ش)؛ فرهنگ معاصر عربی- فارسی بر اساس فرهنگ عربی- انگلیس هانس ور، تهران: بی‌نا.
آمدی، عبدالواحد؛ (1366ش)، شرح غررالحکم و دررالحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ترجمه تفسیری کتاب مقدس شامل عهد عتیق و عهد جدید؛ (1995م.) انگلستان: انجمن بین‌المللی کتاب مقدس.
جعفری، محمدتقی؛ (1361ش)، انساندر افق قرآن، تهران: بنیاد بعثت، موسسه القرآن الکریم.
جوادی آملی، عبدالله؛ (1366ش)، کرامت در قرآن، قم: مرکز فرهنگی رجا.
دیلمی، احمد؛ (1385ش)، اخلاق اسلامی، چاپ چهل و پنجم، قم: نشر معارف.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ (1412 ه‍.ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
شجاعی، محمدصادق؛ (1387ش)، توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان، قم، موسسه آموزشی امام خمینی.
طباطبایی، محمدحسین؛ (1374ش)، تفسیرالمیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن؛ (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طریحی، فخرالدین؛ (1375ش)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، چاپ سوم، تهران: ناشر کتاب فروشی مرتضوی.
قزوینى یزدى، حاج بابا؛ (1378ش)، رساله‏اى در رد یهودیت، تحقیق حامد حسن نواب، تهران: مؤسسه فرهنگى ـ انتشاراتى حضور.
کاویانی، محمد؛ (1388ش)، طرح نظریه سبک زندگی براساس دیدگاه اسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی، پایان‌نامه دکتری روان‌شناسی.
کتاب مقدس، ترجمه تفسیری، شامل عهد عتیق و عهد جدید.
کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ (بی‌تا)، الاصول من الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: بی‌نا.
کرینستون، جولیوس؛ (1377ش)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ترجمه حسین توفیقى، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
کهن، آبراهام؛ (1350ش)، گنجینه‌ای از تلمود، ترجمه امیرفریدون گرگانى، تهران: انتشارات اساطیر.
گروهی از نویسندگان فرانسوی؛ (1986م)، معجم اللاهوت الکتابی، گروه مترجمان عرب زبان، چاپ دوم، بیروت: دارالمشرق.
گندمی، رضا؛ (1384ش)، «اندیشه قوم برگزیده در یهودیت» نشریه هفت آسمان، ش26، صص. 63-102.
مجتبوی، جلال‌الدین؛ (بی‌تا)، علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات نراقی)، چاپ سوم، تهران: انتشارات حکمت.
مجلسی، محمدباقر؛ (بی‌تا)، بحارالانوار، الجامعه لدرر اخبارالائمه الاطهار، تهران: الاسلامیه.
محمدبن‌ محمد شعیری؛‌ (1406ش)، جامع‌الاخبار، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
محمدی ری شهری، محمد؛ (1377ش)، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث.
مسیری عبدالوهاب؛ (1383ش)، دایره‌المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه موسسه مطالعات و پژوهش‌های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، تهران: الرساله.
مصباح یزدی، محمدتقی؛ (1376ش)، معارف قرآن، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
مصطفوی، حسن؛ (1360ش)، التحقیق فی الکلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کلمات.
مکارم شیرازی، ناصر؛ (۱۳۷۴ش)، تفسیرنمونه، چاپ‌چهاردهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مهیار، رضا؛ (1370ش)، فرهنگ ابجدی (عربی فارسی)،  انتشارات اسلامی.