بررسی گسست یا پیوست معنایی در آیة 15-20 سورة زخرف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار شیعه‌شناسی مدرسه عالی فقه اصفهان. اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه فاطمه الزهرا. اصفهان، ایران

3 استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان. اصفهان، ایران

چکیده

توجه به قرینه سیاق از اصول تفسیر روشمند قرآن و از بهترین روش‌های آن محسوب می‌ شود. از جمله آیاتی که اختلاف در تشخیص سیاق، اختلاف در نظریه‌های مفسران را در بر داشته است آیات 15 تا 20 سوره زخرف می‌باشد. اکثر مفسران آیه 18 را قول خداوند متعال و برخی از مفسران آن را قول کافران می‌دانند. پژوهش حاضر به تبیین و تحلیل این دو نظر پرداخته است. به نظر می‌رسد بررسی پیوست یا گسست معنایی در آیات مذکور، خط بطلان بر اندیشه بسیاری از مفسران می‌کشد و صفات مطرح شده در آیه را برآمده از اندیشه کافران قلمداد می‌نماید. پژوهش حاضر به روش تطبیقی و تحلیلی، پس از تبیین و تحلیل نظرات مفسران با توجه به قرائن متصل و منفصل، برآن است که بطلان نظریه گروه نخست را با توجه به قرینه سیاق بیان کرده، و آیه را بیان اندیشه کافران تلقی نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
نهج‌البلاغه ترجمه محمد تقی جعفری
ابن خالویه، (1421)، الحجة فی القراءات السبع‏، بیروت، مؤسسة الرساله‏.
ابن عاشور، محمد بن طاهر، (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌چا.
ابن عجیبه احمد بن محمد، (1419)، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره، مکتبه الآداب.
اسماعیلی، داوود، (1397)، بررسی پیوست یا گسست معنایی در تفسیر آیات 50 تا 54 سورۀ یوسف علیه‌السلام، مطالعات تفسیری، شماره 34 صص 97- 112
اسماعیلی‌زاده، عباس؛ غلامی، محبوبه، (1394)، نقش سیاق در تفسیر آیۀ تبلیغ، سراج منیر (دانشگاه علامه طباطبایی)، شماره 21 ، صص 137- 161.
اصغرى، عبدالله، (1386)، أصول الفقه (با شرح فارسى)، چاپ دوم، قم، مولف.
اندلسى ابو حیان محمد بن یوسف، (1420‏)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
اندلسى، ابن عطیه عبدالحق بن غالب‏، (1422‏)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه.
بلخى مقاتل بن سلیمان‏، (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، بیروت، دار إحیاء التراث،
بانوى اصفهانى سیده نصرت امین، (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن‏‏، تهران‏، نهضت زنان مسلمان‏.
البغدادى‏، سلیمان بن عبد القوى بن عبد الکریم، (بى‏تا)، الإکسیر فی علم التفسیر، چ2، قاهره، مکتبة الآداب‏.
پاکتچی، احمد، (1391)، روش تحقیق با تأکید بر حوزۀ قرآن و حدیث، تهران، نشر دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
ثعالبى، ابومنصور عبدالملک بن محمد، (1386)، اقتباس از قرآن کریم، ترجمه حسین صابرى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم، (1422)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
جزری، محمد بن محمد، (1421)، تحبیر التیسیر فی القرائات العشر، عمان، دار الفرقان.
جصاص، احمد بن على‏، (1405)، احکام القرآن، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
الجوینى، مصطفى الصاوى، (1387)، شیوه‏هاى تفسیرى قرآن‏، چ2، ترجمه موسى دانش و حبیب روحانى‏، مشهد، آستان قدس رضوی.
حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، (1363)، تفسیر اثنا عشرى، تهران: نشر میقات.
الحفنى‏، عبد المنعم، (2004)، موسوعة القرآن العظیم‏، القاهره، مکتبة مدبولى‏.
خسروى‏، موسى، (1379)، احتجاجات، تهران، نشر ‏اسلامیه‏.
دانی، عتمان بن سعید، (1997)، المحکم فی نقط المصاحف، بیروت، دار الفکر المعاصر
رازى، ابوالفتوح حسین بن على، (1408)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
رازی، فخر الدین، (1420)، مفاتیح الغیب، چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
زحیلى، وهبة بن مصطفى، (1418)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج، چ2، دمشق، دارالفکر المعاصر.
زمخشرى، محمود، (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، چ3، بیروت‏‏، دار الکتاب العربی.
سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب‌الله‏، (1406)، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‏.
ستوده‌نیا، محمدرضا؛ آخوندی یزدی، سعید؛ سلطانی رنانی، سید مهدی؛ (1392)، بررسی تطبیقی سیاق از دیدگاه قرآن‌پژوهان معاصر، مطالعات قرآنی، شماره 15، صص61 – 78
سجادى، سیدجعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامى، چاپ سوم‏، تهران‏، انتشارات دانشگاه تهران.
سید کریمى حسینى، سید عباس، (1382)، تفسیر علیین، قم: انتشارات اسوه.
سیوطى‏، جلال الدین، (1421)، التحبیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالفکر.
شبر، سید عبدالله، (1412)، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار البلاغة للطباعة و النشر.
شریف لاهیجى، محمد بن على، (1373)، تفسیر شریف لاهیجى‏، تهران: دفتر نشر داد،
طباطبائی، سید محمدحسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القران، چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، (1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
طیب سید عبد الحسین، (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ2، تهران: انتشارات اسلام.
طیبی، ناهید، (1395)، بازپژوهی دیدگاه امام علی علیه‏السلام دربارۀ نقصان زنان با تأکید بر خطبۀ 80 نهج‏البلاغه، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره 5 صص 75- 93.
فیض کاشانى ملامحسن‏، (1415)، تفسیر الصافى‏، تهران: انتشارات الصدر.
قرطبى، محمد بن احمد، (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
قمی، على بن إبراهیم، (1367)، تفسیر القمی، چ4، قم: دارالکتاب.
قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، (1368)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
کاشانى ملافتح‌الله‏، (1336)، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین‏، تهران، کتابفروشى علمى.
کاشفى سبزوارى، حسین بن على، (1369)، مواهب علیه‏،‏ تهران، نشر اقبال.
الکواز، محمد کریم، (1386)، سبک‏شناسى اعجاز بلاغى قرآن‏، ترجمه سید حسین سیدى‏، تهران، نشر سخن‏.
مؤدب‏، سیدرضا، (1379)، اعجاز القرآن در نظر اهل بیت عصمت علیهم‌السلام و بیست نفر از علماى بزرگ اسلام‏، قم‏، احسن الحدیث.
مترجمان‏، (1377)، تفسیر هدایت‏، مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
محمد سالم‏، محمد ابراهیم، (1426)، التحفة المرضیة من طریق الشاطبیة، قاهره، دارالبیان العربى‏.
مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، داراحیاء الترات العربی.
معرفت، محمدهادى، (1418)، التفسیر و المفسرون، مشهد، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‏.
معرفت، محمدهادى، (1423)، شبهات و ردود حول القرآن‏،‏ قم، مؤسسه التمهید.
مغنیه، محمدجواد، (1424‏)، تفسیر الکاشف‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
مهریزی، مهدی، (۱۳۸۲)، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
میرزا خسروانى، على‌رضا، (1390)، تفسیر خسروى‏، تهران، انتشارات اسلامیه.
میر سید شریف، (1412)، التعریفات، چاپ چهارم، تهران، ناصر خسرو.
نائینى، محمد حسین، (1368)، أجود التقریرات، قم: انتشارات مصطفوى.
نگرى، عبد النبى احمد، ‏(1975‏)، جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون الملقب بدستور العلماء، چاپ دوم، ‏بیروت‏، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات)
هاشمی، سیدحسین، (1384)، گسست‌ها و پیوست‌های ترجمه و تفسیر، پژوهش‏های قرآنی، شماره 42 و 43، صص 42 - 63.