کاربست قاعدۀ تفسیری سبب نزول در تفسیر تسنیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران. تهران، ایران

2 طلبه سطح 3 تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه حضرت فاطمه(س). تهران، ایران

چکیده

اصول و قواعد تفسیر که همان احکام و قضایای کلی برای استنباط معانی قرآن کریم است، از امور بسیار مهمی است که پایبندی به آن مفسر را از خطای در فهم بازمی­دارد و سبب می­شود مبنای مناسبی برای تفسیر صحیح قرآن فراهم آید. کشف و استخراج اصول و قواعد یادشده به ویژه دربارۀ تفاسیر مهم و تأثیرگذار شیعه، از موضوعات جدید در حوزۀ مباحث تفسیرپژوهی است و گامی مهم جهت اطلاع از مبانی مفسر برای تفسیر آیات به شمار می­آید. آقای جوادی آملی در تفسیر تسنیم برای فهم دقیق­تر آیات از قواعد متعددی بهره برده که هر یک به جای خود می­تواند به فهم بهتر منظومۀ فکری ایشان و بهره­مندی بیشتر مخاطب از تفسیر او بینجامد. در این میان توجه به قاعدۀ سبب نزول، موضوع پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. نتایج این نوشتار نشان می­دهد مفسر تسنیم تنها سبب نزول­هایی را معتبر می­داند که روایت بوده و دارای سند صحیح باشند. از نگاه ایشان گسترۀ تأثیرگذاری این­گونه روایات تا حدی است که با خطوط کلی قرآن هماهنگ باشند، در غیر این صورت وانهاده می­شوند. همچنین این دست روایات از منظر ایشان تنها می­تواند بیانگر مصداقی از مفهوم کلی آیات باشد و لذا به عنوان مقید و مخصّص نمی­توان از آنها در تفسیر قرآن بهره برد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اندلسی، ابن عطیه (بی‌تا)؛ المحررالوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، محقق: محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیه.
بابایی، علی‌اکبر (1394)؛ قواعد تفسیر قرآن، ویرایش سعیدرضا علی عسکری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بابایی، علی‌اکبر و دیگران (بی‌تا)؛ روش‌‌شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بغوی، حسین بن مسعود (1420)؛ معالم التنزیل فی تفسیرالقرآن، محقق: مهدی عبدالرزاق، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
جوادی‌آملی، عبدالله (1388)؛ تسنیم، محقق: علی اسلامی، بی‌جا، بی‌نا.
دشتی، محمد (1383)؛ نهج‌البلاغه، قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).
راغبی، محمدعلی و خسروی، رضوان (1392)؛ نقش اسباب نزول در فهم بهتر آیات قرآن کریم، فصلنامه قرآنی کوثر، شماره 48.
صبوری، حمیده (1394)؛ جایگاه اسباب نزول در تفسیرتسنیم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی آذربایجان، پایان نامه کارشناسی ارشد.
طبرسی، محمد بن حسن (1354)؛ مجمع البیان، تحقیق: احمد بهشتی، تهران: انتشارات فراهانی.
طبری، محمد بن جریر (1356)؛ جامع البیان فی تفسیرالقرآن، محقق: حبیب یغمایی، تهران: انتشارات توس.
فخررازی، محمدبن عمر (بی‌تا)؛ مفاتیح الغیب، بیروت: انتشارات دار الاحیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، محسن (1415)؛ تفسیر الصافی، محقق: حسین اعلمی، تهران: انتشارات الصدر.
قاری تهرانی، حمیدرضا (1394)؛ بررسی قواعد تفسیری در المیزان، دانشکده تفسیر و معارف قرآن قم، پایان نامه کارشناسی ارشد.
قمی مشهدی، محمد (1368)؛ کنزالدقائق و بحرالغرائب، محقق: حسین درگاهی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم (1367)؛ تفسیر قمی، محقق: طیب موسوی جزایری، قم: دارالکتاب.
مفید، محمد بن نعمان (بی‌تا)؛ الارشاد، قم: مکتبۀ بصیرتی.
واحدی، علی بن احمد (1383)؛ اسباب النزول، تهران: نشر نی.